چکیده:
رشد از مسائل اساسی و واژگان پرکاربردِ دانشهایی چون روان‌شناسی و علوم تربیتی است. در دانش روان‌شناسی، رشد به ابعاد جسمی، جنسی، عقلی، اقتصادی، اخلاقی، عاطفی، اعتقادی و... تقسیم میشود؛ در آموزههای قرآنی نیز رشد در معانی یادشده بهکار رفته است. هدف این پژوهش، تحلیل روان‌شناختی رشد عاطفی در قرآن با تأکید بر آیه 7 سوره حجرات و بررسی نسبت آن با رشد عاطفی در دانشِ روان‌شناسی است. رشد عاطفی−قرآنی، تحول و تعالی عواطف انسانی در پرتوی تربیت قرآنی است که با دوست داشتنِ خوبیها و میل به انجام آنها و نفرت از بدیها بروز میکند. باریابی به مقام رشد عاطفی، هدف نزول قرآن (جن، 2) و تربیت قرآنی، فرایند دستیابی به رشد عاطفی است. از رشد عاطفی میتوان به رشد قرآنی، متعالی، معنوی، اخلاقی نیز تعبیر کرد. شیوه گردآوری اطلاعات، کتابخانهای و گستره آن، قرآن و دادههای روان‌شناختی درباره دو مفهوم رشد و عاطفه است؛ روشِ پژوهش، تحلیلِ مفهومی به سهگونه تحلیلِ سیاقی، تحلیلِ مفاهیم متضاد و تحلیلِ شبکه معنایی است.
خلاصه ماشینی:
براساس مبانی قرآنی، گستره معنایی رشد بهجهان مادی و تغییرات فیزیولوژیکی محدود نمیشود درحالیکه در نظریههای روان‌شناسی هدفِ واپسینِ رشد اخلاقی، دستیابی به زندگی مادی بهتر است؛ ازاینرو در این دانش، «رشد» با وصفِ بهنجار و نابهنجار توصیف میشود (مصباح و همکاران، 1374، ص97)؛ چنانکه کلبرگ، ششمین و بالاترین مرحله رشد اخلاقی را پذیرش آزادانه اصول اخلاقِ جهانی برای زندگی بهتر تفسیر میکند (سیف و همکاران، 1383، ص99).
در کاربستهایِ قرآنی، رشد در معانی گوناگون چون جسمی، روحی، عاطفی، عقلی، شناختی بهکار رفته است، اما هدف پژوهش پیشرو تبیین رشدعاطفی با تأکید بر آیه 7 سوره حجرات است؛ در این آیه پنج ویژگی عاطفی رشدیافتگان بازگو شده است.
در سالهای گذشته نیز واکاویهایی با هدف اصطیاد معنای رشد، به‌ویژه رشد اخلاقی با ابتنا بر اصول و قواعدِ دانشِ نوپدیدِ معناشناسی در قرآن تدوین شده است (اخوت، 1393).
در این آیه واژه «الله»، فاعلِ سه فعل حَبَّبَ، زَیَّنَهُ و کَرَّهَ با «رشد»، همنشین شده است: «وَلَکِنَّ اللَّهَ حَبَّبَ إِلَیْکُمُ» تا اینکه بیان کند باریابی به مقام رشد، تنها با توفیق خدا میّسر خواهد شد وخوشایندی و زیبایی ایمان و ناخوشایندی کفر، فسق و عصیان، فضل الهی به رشدیافتگان است.
دوست داشتنِ ایمان، واکنشِ خوشایندِ عاطفی در برابر جلوههای ایمان است؛ براساس کلام امام علی( ارزش هر موجودی با محبوبهای او تعیین میشود (صدوق، 1355ش، ص447)؛ ازآنرو که میان محبوب آدمیان تشابهی وجود دارد؛ در روایتی از پیامبر( نیز به این نکته اشاره شده است (طبرسی، 1418ق، ج1، ص۱۲۳).
(
, 
, 
)
