چکیده:
با نگاه به روند تغییر تحولات و پیشینه جنبشهای سیاسی در سدههای قبل، بهویژه انقلاب مشروطه که به قصد ایجاد تغییر و دگرگونی در ساختار نظامهای حاکم بر جوامع بشری صورت گرفتهاند، به درستی درمییابیم که همه کنشها و اقدامات و جریانهای فرهنگی و انقلابی همواره از خاستگاههای ویژهای که رنگ و بوی دینی و سیاسی داشتهاند بسیج و سازماندهی شدند. لذا پژوهش حاضر به بررسی نقش سیاسی هیئتهای مذهبی بهعنوان یک سازمان قدیمی در روند شکلگیری جنبشها و خطدهی خیزشهای انقلابی و فرهنگی در مبارزه علیه ظلم و ستم، در جنبش مشروطه شیعی میپردازد و درصدد پاسخ به این سؤال است که نقش سیاسی هیئتهای مذهبی در روند شکلگیری نهضت مشروطیت چیست؟ در این راستا، روش مورداستفاده در این پژوهش توصیفی-تحلیلی است و برای گردآوری دادهها از کتابها و مقالات موجود استفاده شده است. یافتههای پژوهش بر این نتیجه منطبق است که هیئتهای مذهبی بهعنوان یکی از شبکههای سازماندهی در کنار سایر سازمانها در روند شکلگیری نهضت مشروطیت نقش اساسی داشتهاند؛ که دراینباره میتوان به کارکردهای سیاسی نقش رسانهای، کانون برگزاری اجتماعات سیاسی، فرهنگ شفاهی و نقد قدرت حاکم از کارکردهای سیاسی هیئتهای مذهبی دوره مشروطه میتوان اشاره کرد.[1] [1]. در راستای عملی کردن هدفها و کارکردهای سیاسی هیئتهای مذهبی، دولت بهعنوان یک اهرم پیش برنده عمل کرده است. بهعنوانمثال، در قالب آئینهای مذهبی وابسته به دولت، عزاداریها و تکایای دولتی بسیار باشکوهی برگزار میشد که مردم از آنها استقبال میکردند و اسمورسم تکیه دولت، تزیینات و چادرهای بزرگ تکیه دولت سبب جذب تماشاگران فراوان میشد و ازاینرو، ابزارهای دولتی بهعنوان نهادی تسهیلکننده، فضا را به سمتی پیش میبردند که اهداف سیاسی هیئتهای مذهبی اجرایی شود؛ بنابراین در دوره مشروطه یا بهطورکلی دورهی قاجار دولت اگرچه از این تکایا بهعنوان درآمدزایی بهره میگرفت، ولی در عمل جرقههای نهضت مشروطیت را رقم زد.
Looking at the process of change and the history of political movements in the previous centuries, especially the Constitutional Revolution, which were intended to change and transform the structure of the systems governing human societies, we understand correctly. Let us find that all cultural and revolutionary actions, actions and currents have always been mobilized and organized from special origins that had a religious and political color and smell. Therefore, the present study examines the political role of religious organizations as an old organization in the process of forming movements and charting revolutionary and cultural uprisings in the fight against oppression in the Shiite constitutional movement. Therefore, this article seeks to answer the question "What is the political role of religious bodies in the process of formation of the constitutional movement?" In this regard, the method used in this research is descriptive-analytical and has been used to collect data from existing books and articles. The findings of the study show that religious delegations, as one of the organizing networks along with other organizations, have played a key role in the formation of the constitutional movement. In this regard, we can mention the political functions of the role of the media, the center of holding political gatherings, oral culture and critique of the ruling power of the political functions of the religious bodies of the constitutional period.