چکیده:
آثار و شواهد طبیعی دال بر این است که شرایط اقلیمی گذشته تغییرات شدیدی داشته است؛ بیشتر فرم سطوح ارضی با فرایندهای کنونی قابل توجیه نیست و منشأ آن‌ها به فرایندهای اقلیمی به‌غیراز اقلیم کنونی نسبت داده می‌شود. تغییرات اقلیمی همواره با پیشروی و پس‌روی یخچال‌ها همراه بوده است. تغییرات اقلیمی و جابه‌جایی ارتفاع برف‌مرز دائمی، قطعاً تغییراتی را در سیستم‌های شکل‌زا، ازجمله سیستم کارستی-فیکاسیون به همراه داشته است. با استناد به منابع اسنادی (نقشه‌های زمین‌شناسی و توپوگرافی، مدل رقومی ارتفاع، اطلاعات دما و بارش پایگاه داده‌های اسفزاری، تصاویر ماهواره‌ای)، هدف این مقاله بررسی تغییرات ویژگی‌های هندسی لندفرم‌های کارستی (دولین، تنگ، کانیون، دشت آهکی یا پولیه، هوم، غار و چشمه)، در ارتباط با اقلیم کواترنری (دما و بارش)، ارتفاع و گسل است. با بررسی تراکم و پراکندگی این اشکال، با توجه به عوامل اثرگذار بر کارست (اقلیم، ارتفاع و تکتونیک) می‌توان نتیجه گرفت که هرچند تغییرات لندفرم‌های کارستی، از برداری همانند ارتفاع، به‌صورت بسیار تدریجی تبعیت می‌کند؛ ولی با در نظر گرفتن تغییرات دمایی، یخبندان، ریزش‌ها و لغزش‌هایی که در مناطق مرتفع اتفاق می‌افتد، نمی‌توان تغییرات برخی از لندفرم‌های کارستی را به‌طور قطعی به شرایط مطلوب یا نامطلوب انحلال نسبت داد. در تفسیر چنین لندفرم‌هایی باید پارادایم پالمسیست (چندنگارگی) مدنظر قرار گیرد. در تحول لندفرم‌های کارستی، فرایندها غالباً به‌صورت هم‌سو عمل کرده‌اند و نمی‌توان برای تغییر مرزهای کارستی-فیکاسیون کواترنری از منطق ریاضی استفاده نمود.
Natural evidence suggests that past climatic conditions have changed dramatically. Most land formations are not justified by current processes and their origin is attributed to climatic processes other than the current climate. Climate change has always been associated with the rise and fall of glaciers. Climate change and the displacement of permanent snowflakes have certainly led to changes in shaping systems, including the karst-fiction system. With reference to documentary sources (geological and topographic maps, digital elevation model, temperature and precipitation information of Esfzari databases, satellite images), the purpose of this paper is to study the changes in the geometric properties of karst landforms (Dolin, Strait, Canyon, Calcareous region, Home, Caves and springs), in relation to the Quaternary climate (temperature and precipitation), altitude and fault. Examining the density and dispersion of these forms, considering the factors affecting karst (climate, altitude and tectonics), it can be concluded that although changes in karst landforms follow the same vector as altitude; taking into account temperature changes, glacial, abscission and landslides that occur in the highlands, Changes in some karst landforms cannot be definitively attributed to favorable or unfavorable dissolution conditions. The interpretation of such landforms must take into account the palimpsest (multi-painting) paradigm. In the evolution of karst landforms, processes have often operated in the same way and mathematical logic cannot be used to change the karstic-fiction boundaries of the Quaternary.
خلاصه ماشینی:
(White, 1988: 34 اقليم يک منطقه در صورت وجود سنگ هاي قابل انحلال ، کليد اصلي کارستي فيکاسيون است ؛ اقليم کنوني ايران براثر تفاوت در عرض جغرافيايي و ارتفاع تنوع زيادي دارد (فرج زاده و احمدآبادي ، ١٣٨٨: ٤٠) و براســـاس آثار و شــواهد موجود، شــرايط اقليمي گذشــته با امروز متفاوت بوده اســت (ولايتي، ١٣٩٤: ١٢؛ جعفربيگلو و همکاران ، ١٣٩٣: ٩٣).
1 Ford and Willams 2 Baryakh and Fedoseev 3 Waele et al.
جدول - ١٣: ارتفاع برف مرز در حوضه هاي زاگرس (جعفري و حضرتي، ١٣٩٧: ٤٥) (رجوع شود به تصویر صفحه ) جدول - ١٤: اختلاف دماي به دست آمده براي هر حوضه (رجوع شود به تصویر صفحه ) (رجوع شود به تصویر صفحه ) شکل - ٩: نقشۀ اقليمي (بارش و دما) دورة کواترنري در زاگرس (نگارندگان ، ١٣٩٩) براساس طبقه بندي اقليم کنوني ازاشکال سطحي بيشترين درصد دولين ها در طبقۀ چهار ٦٩/٠٤% و طبقۀ سه ٧٣/%٢٧، دشت هاي آهکي در طبقۀ يک ٣٢/٩٤% و سه ٢٩/٤١% و هوم ها در طبقۀ سه ٦٩/٢١% و چهار ٢٣/١٤% قرار گرفته اند؛ از اشکال خطي، بيشتر کانيون ها در طبقۀ يک ٣١/٥١% و چهار ٢٦/٠٣% و تنگ ها در طبقۀ سه ٤٣/٩٦% و چهار ٢٧/٥٣% قرار گرفته اند و چشــمه ها در طبقۀ چهار ٥٦/٣٦% و ســه ٢٣/٨١% و غارها در طبقۀ چهار ٤٥% و ســه %٣٥ بيشـترين تراکم را دارند.
(
, 
, 
)
