چکیده:
نظام بودجهریزی مبتنی بر عملکرد (عملیاتی) به عنوان یک نظام مدیریتی برای ارتقای کارایی و اثربخشی مصرف منابع سازمانی مورد توجه جدی دولتها در سطوح ملی و محلی بوده است. در این نظام اعتبارات بودجه-ای بر مبنای عملکرد واحدهای سازمانی در راستای تولید خروجیها (محصولات و خدمات) یا همان اهداف کوتاه-مدت و یا دستیابی به پیامدها و یا همان اهداف بلندمدت، تخصیص مییابد و بدین ترتیب سازمان به سمت افزایش شفافیت در نحوه مصرف منابع برای انجام فعالیتها، تولید خروجیها و دستیابی به اهداف و استراتژیها و نیز پاسخگویی بیشتر سوق مییابد. روش پژوهش حاضر، کمی از نوع فراتحلیل است. جامعه آماری پژوهش، شامل 71 مقاله درونمرزی است که تعداد 20 مقاله با استفاده از روش نمونهگیری غیرتصادفی هدفمند به عنوان نمونه وارد فرایند فراتحلیل شدند. پایایی شناسایی از طریق توافق داوران در انتخاب مقالهها و طبقهبندی آنها، پایایی شناسهگذاری از طریق توافق داورها در مورد استفاده از مفاهیم خاص برای شناسهگذاری متغیرها و پایایی سطح معناداری و اندازه اثر از طریق توافق در محاسبات اندازه اثر در بین دو فراتحلیلگر به دست آمد. یافتههای پژوهش نشان داد متغیرهای فنی و فرایندی، محیطی و انسانی، مهمترین عوامل عدم استقرار بودجهریزی عملیاتی در دستگاههای دولتی کشور بودند. از میان 3 متغیر و 41 اندازه اثر، (اندازههای اثر بین 1/0-3/0، 3/0-5/0 و بالاتر از 5/0 بودند و به ترتیب کم، متوسط و زیاد فرض شد)، سهم عوامل فنی و فرایندی با میانگین اندازه اثر 58/0 برای استقرار بودجهریزی عملیاتی پررنگتر است. عوامل محیطی با میانگین اندازه اثر 53/0، عوامل انسانی با میانگین اندازه اثر 51/0 به ترتیب اولویت دوم و سوم را تشکیل میدهند.
خلاصه ماشینی:
بسياري از کشورهاي توسعه يافته و در حال توسعه دنيا در تلاش هستند نظام بودجه ريزي خود را از فرايند بهبود يا تغيير به نظام عملکردمحور يا عملياتي که در آن ارتباط بين اعتبارات بودجه اي و عملکرد دستگاه هاي اجرايي شفاف و درکپذير است ، نزديک تر سازند و از اين طريق پشتوانه اطلاعاتي معتبر و اطمينان پذير براي تصميمات بودجه اي دولت و مجلس فراهم آورند (زينالي و همکاران ، ١٣٩٢).
اگر بودجه مبتني بر عملکرد به خوبي تهيه شده باشد با شفافيت بيشتري عملکرد اجرايي برنامه ها را نشان ميدهد؛ با استفاده از شاخص هاي فعاليت مبناي ستانده هاي مورد انتظار و اهداف عملياتي برنامه ها را مشخص کرده و به اين ترتيب ابزار بسيار مؤثري است که نشان ميدهد ميزان مخارج در هر زمينه اي چه تأثيري بر کيفيت و کميت نتايج حاصله دارد (بارزلاي، ٢٠٠١).
محبوبه فرزاد و همکاران (١٣٩٢) در پژوهشي با عنوان موانع استقرار بودجه ريزي عملياتي در دستگاه هاي اجرايي استان سيستان و بلوچستان به اين نتيجه دست يافته اند عوامل محيطي، فني و فرآيندي و انساني به عنوان مانع در پياده سازي بودجه ريزي عملياتي مؤثرند و عامل انساني در بين ساير موانع نقش مهمتري ايفا ميکرد، لذا بکارگيري پرسنل شايسته و متناسب از نظر تحصيلات ، سوابق ، رشته تحصيلي، تخصص و تجربه در امر بودجه ريزي و همچنين استفاده از نيروهاي متخصص و مجرب به صورت مشاوره اي در سازمان جهت کمک به ايجاد و اجراي بودجه ريزي عملياتي و برگزاري دوره هاي آموزشي مناسب ، کارکنان و مديران معاونت برنامه ريزي و نظارت راهبردي ضروري به نظر ميرسد.
Authority, Acceptance, Ability and Performance-Based Budgeting Reforms, The International Journal of Public Sector Management, 17(4), 332-344.