چکیده:
زمینه و هدف: فرم و محتوای هر متن ادبی تاثیری مستقیم بر یکدیگر دارند، به نحوی که نمیتوان آنها را از هم مجزا کرد. بستگی به دیدگاه نویسنده یا شاعر، فرم یا محتوا میتواند بر دیگری غلبه کند و دلالتهای متن را تغییر دهد. مختارنامۀ عطّار از جمله متونی است که با وجود فرم و قالب مشترک رباعی، دارای محتواهای متعددی است. فهم و درک این محتواهای گوناگون نیازمند طبقه بندی و نگاه سبکشناسی است، تا بتوان با استفاده از تجزیه و تحلیل این رباعیات، به سبک محتوایی و معنایی آنها دست پیدا کرد. بر همین اساس در این مقاله تلاش شده با رویکرد سبکشناسی و با توجّه به محتوای رباعیات مختارنامه، مضامین این اثر در رباعیات تجزیه و تحلیل گردد. در این پژوهش مضامین رباعیات عطّار استخراخ و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.
روش مطالعه: روش تحقیق در این پژوهش برای تجزیه و تحلیل اطّلاعات مبتنی بر پژوهشهای کیفی با رویکرد سبکشناسی، توصیفی و تحلیلی است. منظور از بررسی مضامین، پرداختن به درونمایه های معنامند و تکرارشوندۀ مفهومی است که هم محتوای متن ادبی را سامان میدهد و هم فرم و زیباشناسی اثر را نمایان میکند.
یافته ها: رباعیات عطّار را میتوان از جهات مختلف بر اشعار دیگر رباعیسرایان برتری داد، از جمله مفاهیم ناب اخلاقی و عرفانی که هیچ زمان تازگی خود را ازدست نخواهند داد.
نتیجه گیری: درونمایه های عارفانه، تعلیمی، فلسفی، خیّامی و عاشقانه مهمترین درونمایه های این اثر است که مضامینی همچون توحیدگرایی، حیرت، تزکیۀ نفس، مرگ و بی اعتباری دنیا، قلندریات و عشق الهی را دربر میگیرد.
BACKGROUND AND OBJECTIVES: The form and content of any literary text have a direct effect on each other, so that they can not be separated. Depending on the point of view of the author or poet, the form or content can overcome the other and change the meanings of the text. Attar Mokhtarnameh is one of the texts that has many contents despite the common form and format of the quatrain. Understanding these various contents requires classification and stylistic view, in order to achieve the content and semantic style of these quatrains by analyzing them. Accordingly, in this article, an attempt has been made to analyze the contents of this work in the quatrains with a stylistic approach and considering the content of the quatrains of the mandate. In this research, the themes of Attar's quatrains have been extracted and analyzed.
METHODOLOGY: The research method in this study is to analyze information based on qualitative research with a stylistic, descriptive and analytical approach. The purpose of examining the themes is to deal with meaningful and repetitive themes of a concept that organizes both the content of the literary text and the form and aesthetics of the work.
FINDINGS: Attar's quatrains can be superior to other quatrains's poems in various ways, including pure moral and mystical concepts that will never lose their novelty.
CONCLUSION: Mystical, didactic, philosophical, Khayyami and romantic themes are the most important themes of this work which include themes such as monotheism, astonishment, self-cultivation, death and discredit of the world, Qalandariat and divine love.
خلاصه ماشینی:
مختارنامه مجموعه اي جامع از رباعيات عطّار با ٥٠ باب و ٢٣٠٠ رباعي است که بصورت کلّي شامل درونمايه هاي عرفاني، تعليمي، اخلاقي، فلسفي، خيّامي و عاشقانه ، با مضامين مختلفي همچون توحيدگرايي، تمجيد بزرگان ديني از جمله پيامبر اکرم (ص )، عرفان ، تزکيۀ نفس ، مرگ ، بياعتباري دنيا، قلندريات و عشق الهي سروده شده اند.
در اين پژوهش به بررسي ارزشمندترين مضامين سبک شناسي فکري رباعيات عطّار در مختارنامه پرداخته شده است که بدين شرح ميباشد: درونمايه هاي عرفاني، فلسفي، اخلاقي، خيّامي و عاشقانه .
مثلاً در باب سيوپنجم ، که به صفت روي و زلف معشوق اختصاص دارد، اگرچه خواننده انتظار نوعي عشق مجازي را دارد، جهان بيني عرفاني عطّار و ذهنيت وي، که ناشي از تحکّم گفتمان عرفان است ، بلافاصله کلمات غنايي اين باب را از بعد زميني خود فراتر ميبرد و به آنها دلالتهاي زباني و معنايي مرتبط با حوزة عرفان ميبخشد؛ مثلاً در اين رباعي: در ک ــوي ت ــو آفت ــاب من ــزل بگ ــرفت وز روي تـــو يــک ذرّة کــامــل بگرفت از پ ــرت ــو روي تس ــت گيت ــي روش ــن از بدعــت خــورشيــد مــرا دل بگـرفت شايد بتوان در نگاهي اغراق آميز معشوقي زميني را به آفتاب روشن کنندة گيتي تشبيه کرد، امّا وقتي همين کلمات ، بويژه آفتاب و ذرّه در نگاهي سبک شناسي و مقايسه اي با ديگر آثار عطّار همچون منطق الطّير و مصيبت نامه و الهينامه تطبيق داده شود، مشخّص ميشود که اين کلمات در منظومۀ فکري عطّار بيانگر مبحث تجلّي خداوند هستند، نه بزرگنمايي معشوقي زميني.
com Responsible author :) Hamid Tabasi: Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Jiroft Branch, Islamic Azad University, Jiroft, Iran.