چکیده:
تغییرات کاربری اراضی یکی از عامل های مهم در تغییر جریان هیدرولوژیک، فرسایش حوضه و انهدام تنوع زیستی است. به همین دلیل آگاهی ازمیزان اثر تغییرات کاربری اراضی بر روی دبی و بار معلق یک ضرورت اجتناب ناپذیر است. هدف اصلی این پژوهش،آزمون کارایی مدل و قابلیت استفاده از آن به عنوان شبیه سازی روند تغییرات کاربری اراضی بر دبی و رسوب از مدل ارزیابی آب و خاک (SWAT) و برنامه SUFI2 میباشد. شبیه سازی مدل برای مدت 29 سال از سال 1987الی 2015 انجام شد که 5 سال اول آن برای واسنجی مدل و پنج سال آخر برای صحت سنجی نتایج مدل انتخاب شد. چهار شاخص آماری ،ر r_factor ،P_factor نش-ساتکلیف (NS) و ضریب تبیین (R2)، نسبت خطای مجذور ریشه مربعات به انحراف معیار (RSR) و درصد اریبی (PBIAS) به صورت ماهانه برای ارزیابی مدل انتخاب شدند. دقت شبیه سازی ماهانه با استفاده شاخص ارزیابی NSدر مرحله واسنجی و اعتبارسنجی برای دبی و بار معلق به ترتیب معادل 65/ 0 و 49/ 0 میباشد. نتایج حاصل از تحقیق با توجه به دامنه های تفسیری مورد استفاده در تحقیقات گذشته، قابل قبول ارزیابی شد و حاکی از کارایی رضایت بخش مدلSWAT در شبیه سازی مولفه های تاثیر تغییرات کاربری بر رسوب و دبی در حوضه ی آبخیر اوجان چای بستان آباد است. و نتایج نشان داد که ارتفاع رواناب سطحی به میزان 1.15 میلیمتر و غلظت رسوب به میزان 1.5 تن در هکتار در سال افزایش یافته است.
Land use change is one of the important factors in changing the hydrological flow, basin erosion and biodiversity destruction. Therefore, knowing the effect of land use change on discharge and suspended load is an inevitable necessity. The main purpose of this study is the efficiency test of the model and its usability as a simulation of the process of land use change on discharge and sediment is from the soil and water assessment model (SWAT) and SUFI2 program. Model simulation was performed for 29 years from 1987 to 2015, the first 5 years of which were selected for model calibration and the last 5 years for model results validation. Four statistical indices, r_factor, P_factor Nash-Sutcliffe (NS) and coefficient of determination (R2), the ratio of squared root-to-standard deviation (RSR) and the percentage of skewness (PBIAS) were selected monthly to evaluate the model. The accuracy of monthly simulation using NS evaluation index in the calibration and validation stage for flow and suspended load is equal to 0.65 and 0.49, respectively. The results of the study were considered acceptable according to the interpretive domains used in previous studies and indicate the satisfactory efficiency of the SWAT model in simulating the components of the impact of land use change on sediment and discharge in the Ojan Chay Bostanabad watershed. The results showed that the height of surface runoff increased by 1.15 mm and the sediment concentration increased by 1.5 tons per hectare per year.
خلاصه ماشینی:
دقت شبیه سازی ماهانه با استفاده شاخص ارزیابی NSدر مرحله ی واسنجی و اعتبارسنجی برای دبی و رسوب به ترتیب معادل ٠/٦٥ و ٠/٤٩ میباشد که با توجه به دامنه های تفسیری مورد استفاده در تحقیقات گذشته ، قابل قبول ارزیابی شد و حاکی از کارایی رضایت بخش مدل SWAT در شبیه سازی مولفه های تأثیر تغییرات کاربری بر رسوب و دبی است .
C. کاربری اراضی بر روی دبی و رسوب آبریز اوجان چای با استفاده از مدل نیمه توضیعی SWAT طی دوره ٢٩ساله انجام شد و نتایج نشان داد که تغییرات مولفه های بررسی شده در این پژوهش تأثیر مهمی در منطقه ی مورد مطالعه در طی ٢٩ سال گذشته گذاشته است که اگر همین روند ادامه یابد تخریبات زیست محیطی فراوانی به جای خواهد گذاشت که درواقع این پژوهش با هدف آشکارسازی تغییرات منطقه انجام شد که قبلاً چنین پژوهشی برای منطقه ی اوجان چای صورت نگرفته بود، امید است از نتایج این پژوهش استفاده بهینه برده شود.
(به تصویر صفحه رجوع شود)شکل (٢): نقشه های کاربری اراضی منطقه ی مورد مطالعه مربوط به سال های ١٩٨٧، ٢٠٠٢، ٢٠١٥ Fig (2): Land use maps of the study area related to the years 1987, 2002, 2015 جدول (١): کلاس های قدیم و جدید لندست Table (1): Old and new Landsat classes (به تصویر صفحه رجوع شود) شاخص پوشش گیاهی ١ (NDVI) ، شاخص خاک بایر٢ ( BI) و تحلیل مؤلفه اصلی (PCA ) به عنوان باند ورودی در طبقه بندی ها شرکت داده شد و دقت آنها مورد بررسی قرار گرفت .