چکیده:
با ادامه رشد شهرها، فعالیتهای شهری بهصورت تدریجی به سمت مناطق روستایی گسترش مییابد. در چنین شرایطی تحول در ساختارهای اقتصادی، اجتماعی، محیطی و...در سکونتگاههای الحاق شده بهویژه روستاهای پیرامونی شهری ابعاد پیچیدهای را به خود میگیرد. این وضعیت در بسیاری از کشورهای دنیا و ایران همچنین در شهر آمل به وجود آمده است. در این تحقیق به بررسی اثرات خزش شهری و پیامدهای اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی و محیطی-کالبدی در سه روستای الحاقی به شهر آمل پرداختهشده است. جامعه آماری پژوهش ساکنان روستاهای موردمطالعه و حجم نمونه براساس روش کوکران محاسبه شد. دادههای موردنیاز تحقیق به کمک تصاویر ماهوارهای لندست 4 و سنتینل 2 در دو مقطع زمانی 1370 و 1400 و فنون سنجشازدور و نیز تکمیل پرسشنامه جمعآوری شد و تحلیل دادهها با استفاده از آزمون تی تک نمونهای و آزمون تحلیل واریانس (آنوا) صورت گرفت. نتایج پژوهش نشان میدهد، با توجه به میانگین کلی، روستای شادمحل (03/3)، روستای کلاکسر (99/2) و روستای قرق (85/2) به ترتیب بالاترین و پایینترین میانگین را دارا میباشند. آثار الحاق روستاهای موردمطالعه به شهر آمل در بعد اقتصادی بهطور نسبی مثبت بوده ولی در بعد اجتماعی-فرهنگی تأثیرات منفی را در پی داشته است. در بعد محیطی-کالبدی در نماگرهای دسترسیها تأثیرات مثبتی را در روستاهای موردمطالعه مشاهده شد. اما نماگرهای تغییر کاربری اراضی کشاورزی به مسکونی و تجاری از مهمترین پیامدهای منفی بعد محیطی-کالبدی الحاق روستا به شهر شناخته شد. همچنین نتایج نشان داد که در بین ابعاد اقتصادی تفاوت معناداری بین سه روستا وجود ندارد ولی در بعد اجتماعی-فرهنگی و محیطی-کالبدی تفاوت معناداری بین سه روستا دیده میشود.
Urban development usually takes place in suburban areas, where land is cheap and less controlled. As cities continue to grow, urban activities gradually expand to rural areas. In such circumstances, the transformation of economic, social, environmental structures, etc. in the annexed settlements, especially in the suburban villages, takes on complex dimensions. This situation has arisen in recent years in world and Iran as well as in the city of Amol. In this research, the effects of urban creep and economic, socio-cultural and environmental-physical consequences in three adjoining villages to Amol city have been investigated. The statistical population of the study was the residents of the studied villages and the sample size was calculated based on the Cochran method. The required data were collected using Landsat 4 and Sentinel 2 satellite images in 1991 and 1400 and remote sensing techniques as well as completing the research questionnaire and analyzing the data using one-sample t-test and analysis test. Variance (ANOVA) was performed. The results show that, according to the overall average, Shadmahl village (3.03), Klaksar village (2.99) and Gharq village (2.85) have the highest and lowest average, respectively. The effects of the annexation of the studied villages to the city of Amol have been relatively positive in the economic dimension but have had negative effects in the socio-cultural dimension. In the environmental-physical dimension, positive effects were observed in the access indicators in the studied villages. But indicators of land use change from agricultural to residential and commercial were recognized as the most important negative consequences of the environmental-physical dimension of the annexation of the village to the city. The results also showed that there is no significant difference between the economic dimensions between the three villages, but in the socio-cultural and environmental-physical dimensions, there is a significant difference between the three villages.
خلاصه ماشینی:
نکته مهم و قابل توجه در اين تحقيق اين اســـت که ، هرچند ذهنيت و ادراکات شـــهروندان به تنهايي و به طور دقيق نمي تواند تبيين کننده ي ابعاد موضوع خزش شهري در آمل و ديگر نواحي شهري مشابه تلقي شود، و در کنار مطالعه بعد ذهني مطالعه و سنجش بر اساس سنجه هاي عيني نيز در جاي خود ضروري و لازم است ؛ اما ازآنجاييکه ساکنان مناطق پيراشهري به عنوان اصلي ترين ذي نفعان توسعه در اين ناحيه به شمار مي آيند و شناخت ادراکات و نگرش آن ها از اين موضـــوع مي تواند نقش مهمي در جلب مشـــارکت شـــهروندي براي کنترل ابعاد ناموزون و اثرات منفي خزش شهري لجام گسيخته داشته باشد.
از پيامدهاي خزش شـــهري الحاق روســـتا به شـــهرمي باشـــد که از اصـــلي دلايل آن مي توان به افزايش جمعيت ، مهاجرت ، نياز به زمين براي مســکن و خدمات و تجهيزات شــهري و روحيه شــهر گرايي و شــهري شــدن و خزش و پيشروي همزمان شهر و روستا به سوي يکديگر در محدوده پيراشهري و پيوندهاي قوي ارتباطي بين اين دو سکونتگاه و تصــميم دولت مبني بر الحاق روســتاها به شــهر و تغيير محدوده ها و حريم قانوني شــهرها نام برد و همچنين افزايش قيمت زمين و بهابازار بازي ، کاهش مشاغل وابسته به کشاورزي و افزايش مشاغل خدماتي ، تحولات جمعيتي ، سرمايه اجتماعي ، تحولات فرهنگي -رفتاري ، کاهش امنيت و افت کيفيت زندگي و محيط روســـتاها، تغييرات کاربري زمين درون و خارج از بافت روستايي، کاهش اراضي کشاورزي و باغات ، تحولات ساختاري و کارکردي در مناطق الحاق شده ازجمله پيامدهاي عمده الحاق روستاها به شهر در ايران مي باشد (ايزدي ،١٣٩٧).