چکیده:
نظریه صفات ، یکی از نظریه های رایج در روان شناسی شخصیت است . بررسی پیشینه این نظریه و معناشناسی صفت در متون کلامی و فلسفی رسالتی است که این پژوهش با روش توصیفی و کتابخانه ای دنبال میکند. بحث از صفات در منابع اسلامی و کلامی از قدمت قابل توجهی برخوردار است . لذا میتوان مباحث مربوط به صفات در منابع کلامی-فلسفی در زمره مباحث محوری دانست . صفات خداوند را از دو جنبه کلی معناشناختی و وجودشناسی میتوان مورد مطالعه و تحلیل قرار داد. نتایج این پژوهش حاکی از آن است جنبه معناشناختی اوصاف با توجه به تناسبی که با نظریه صفات در روان شناسی دارد نقش موثری مفهوم شناسی صفت دارد. به همین منظور مباحث زبان دین در کلام جدید عهده دار بررسی جنبه معناشناختی اوصاف است . بررسی نظریه الهیات سلبی،تشبیهی و تمثیلی آکوئیناس در میان ١٣ نظریه موجود دراین مبحث نشان داد معناشناسی اوصاف الهی و ارتباطش با اوصاف انسانی، میتواند ضمن ارائه معنایی روشن از مقوله صفت ، مسیر شناخت سازه های شخصیتی مبتنی براین نظریه را هموار سازد..
خلاصه ماشینی:
به عبارت ديگر، بر فرض درک، چگونه مي توان خداوند را با الفاظ و علايم خاکي که همه برگرفته از مصاديق پست و دنياييند، او را براي ديگران وصف کرد؟ اگر خداوند درخور فهم نيست ، چگونه مي توان خداشناس بود؟ آيا علم ، قدرت ، سمع ، رؤيت و مانند آن در خداوند، همان معاني رايج در عالم امکان و حوزه محسوسات است ؟ آيا براي رهايي از اين عرصه بايد از فهم معاني اوصاف الهي صرف نظر و سکوت اختيار کنيم ؟ آيا بايد از اوصاف ايجابي دست شوييم و فقط به اوصاف سلبي بسنده و تمام محمولات ايجابي را به محمولات سلبي تأويل کنيم ؟ آيا در ميان صفات ايجابي، بر صفات فعلي متمرکز شويم و براي آن ها معنايي کارکرد گرايانه قائل شويم ؟ آيا تمثيل ، تشبيه ، استعاره و مجاز مي تواند راه گشاي تحليل معاني اوصاف خداوند باشد و...
خداي متعال عقل هاي بشري را بر کرانه هاي صفاتش آگاه نکرده و از مقدار لازم معرفتش محجوب نساخته است (عبده ،١٤١٣ق ) پرداختن به معاني صفات خداوند و پاسخ بدين پرسش ها، حجم قابل توجهي از مباحث زبان دين را نيز به خود اختصاص داده است و فيلسوفان و متألهان ، راه حل هاي گوناگون را اتخاذ و با ديدگاه هاي متفاوتي اين موضوع را بررسي کرده اند.
به نظر ميرسد بحث از معناشناسي اوصاف الهي که عمده اين گونه مباحث در دسته دوم (اوصاف انساني) قرارميگيرد، بيشترين قرابت با مباحث نظريه صفات در روان شناسي داشته باشد.