چکیده:
حافظ در آیینۀ دیوان غزلیات، ضمن پرداختن به مسائل غنایی، عاشقانه، عرفانی و ... از موضوعات سیاسی و اجتماعی، خاصه حقوق بشری هم سخن گفته است. او در ابیات مختلف، بارها به کاستیهای حقوق انسانها اعتراض کرده و مخاطبان خود را به صورت مستقیم و غیرمستقیم به رعایت آن فراخوانده است. حافظ برای تحقق این هدف نوآوریهایی انجام داده که پرورش شخصیت رند از آن جمله است. مسألۀ اصلی پژوهش حاضر که مبتنی بر منابع کتابخانهای و روش مقایسهای است، بررسی انگیزههای حقوق بشری حافظ از پرداختن به شخصیت رند است تا به این پرسش پاسخ داده شود که شاعر از این طریق به چه حقوق انسانی اشاره کرده است؟ فرضیۀ اصلی تحقیق بر این اصل استوار است که تمرکز حافظ بر مفاهیم مهمی چون: برابری و عدالت اجتماعی؛ امنیت فردی و اجتماعی؛ آزادیهای سیاسی، عمومی و روانی؛ کرامت و شأن انسانی؛ حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی از طریق بازنمایی کنشهای گفتاری و عملی شخصیت رند، قابل تأمل بوده است. در مجموع رندآفرینی حافظ در دیوان غزلیات، تلاشی انتقادی و اعتراضی برای برجسته کردن محرومیتهای مرتبط با حقوق بشر در جامعۀ ایرانی و افزودن بر گسترۀ شناخت و بینش مردم تحت ستم بوده است. همچنین، از این طریق، دوگانۀ «خودی/ بیگانه» در کلیت ساختار سیاسی جامعۀ ایرانی تشریح و برجستهسازی شده است.
In the mirror of the Divan of Ghazals, Hafez, while addressing lyrical, romantic, mystical, etc. issues, has also spoken about political and social issues, especially human rights. In various verses, he has repeatedly protested against the shortcomings of human rights and called on his audience to observe it directly and indirectly. To achieve this goal, Hafez has made innovations, including the development of Rand's personality. The main issue of the present study, which is based on library resources and comparative methods, is to examine Hafez's human rights motives for addressing Rand's character in order to answer the question, what human rights did the poet refer to in this way? The main hypothesis of the research is based on the principle that Hafez focuses on important concepts such as: equality and social justice; Personal and social security; Political, public and psychological freedoms; Human dignity; Economic, social, and cultural rights have been contemplated by representing Rand's verbal and practical actions. Overall, Hafez's creation in the Divan of Ghazals has been a critical and protest attempt to highlight the human rights-related deprivations in Iranian society and to increase the scope of knowledge and insight of the oppressed people. Also, in this way, the dual "insider / foreigner" is described and highlighted in the whole political structure of Iranian society.
خلاصه ماشینی:
مسألۀ اصلي پژوهش حاضر که مبتني بر منابع کتابخانه اي و روش مقايسه اي است ، بررسي انگيزه هاي حقوق بشري حافظ از پرداختن به شخصيت رند است تا به اين پرسش پاسخ داده شود که شاعر از اين طريق به چه حقوق انساني اشاره کرده است ؟ فرضيۀ اصلي تحقيق بر اين اصل استوار است که تمرکز حافظ بر مفاهيم مهمي چون : برابري و عدالت اجتماعي؛ امنيت فردي و اجتماعي؛ آزاديهاي سياسي، عمومي و رواني؛ کرامت و شأن انساني؛ حقوق اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي از طريق بازنمايي کنش هاي گفتاري و عملي شخصيت رند، قابل تأمل بوده است .
در بخش اصلي پژوهش ، انگيزه هاي حافظ از خلق شخصيت رند با رويکرد به مباني حقوق بشري ذيل عناوين مختلفي چون : «رند و مقولۀ برابري و عدالت اجتماعي»، «رند و مقولۀ امنيت فردي و اجتماعي»، «رند و حقوق اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي»، «رند و مقولۀ آزاديهاي سياسي، عمومي و رواني» و «رند و مقولۀ کرامت و شأن انساني بازنمايي ميشود.
سؤالات و فرضيۀ تحقيق سؤالات اصلي تحقيق حاضر عبارت است از: الف ) کارکردهاي سياسي و اجتماعي رند در ديوان حافظ بر مبناي مؤلفه هاي بشري چيست ؟ ب ) چه وجوه مشترکي ميان مصداق هاي حقوق بشري در غزليات حافظ و اعلاميۀ حقوق بشر سازمان ملل متحد وجود دارد؟ فرضيۀ تحقيق بر اين اصل استوار است که حقوق انساني متعددي همچون : آزادي، عدالت خواهي، امنيت فردي و اجتماعي، مقام انسانيت و حقوق اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي در شعر حافظ مورد نظر قرار گرفته و به واسطۀ خلق و پرورش شخصيت رند با مخاطبان به اشتراک گذاشته شده است .