چکیده:
جهان به سرعت در حال گسترش زندگی شهری است . در حال حاضر، سرعت رشد شهرنشینی در کشورهای درحال توسعه ، بیشتر از کشورهای توسعه یافته است . در ایران نیز شهرنشینی با روندی سریع و شتابان همراه بوده و این رشد شتابان ، مسائل و معضلات زیادی برای شهرهای بزرگ ایران (بویژه شهر تبریز) بدنبال داشته است . در این پایان نامه پدیده اسکان غیررسمی درمنطقه یک و١٠ واقع در شمال تبریز مورد بررسی قرار گرفته ، برای جمع آوری اطلاعات در ابتدا از روش تحقیق کتابخانه ای استفاده شد و بعد از به دست آوردن اطلاعات پایه ای، با کمک گیری از روش تحقیق میدانی و پیمایشی و بازدید مستقیم از محله های مورد نظر و صحبت با افراد ساکن در آن محلات و نیز برخی از مسئولان و استفاده از پرسشنامه های مرتبط با موضوع ، نتایج حاصله در پایان نامه آمده است .
از دلایل بسیار مهم حاشیه نشینی در شهر تبریز می توان به بیکاری، درآمد کم ، پایین بودن اجاره بهای مسکن و مهاجرت گسترده از محیط های شهری کوچک و روستاهای استان اشاره کرد، که ناشی از عوامل اقتصادی (جاذبه های اقتصادی شهر تبریز و دافعه های اقتصادی شهرها و روستاهای اطراف ) و دافعه های اجتماعی – فرهنگی در محل سکونت قبلی بوده است . و این امر موجب بروز انواع ناهنجاری ها ی شهری شده است . همچنین عدم توجه کافی سازمان های متولی زمین شهری به مناطق حاشیه نشین از دیگر موارد مهمی بوده که در توسعه مناطق حاشیه نشین شهر نقش جدی ایفا کرده است . حاشیه نشینان شمال تبریز، در زمینهای غیرقابل استفاده و ناهنجار کنار شهر، در مجاورت مسیلها و کانالهای فاضلاب ، در محلهای تخلیه و تجمع زباله ، در زمینهای ناهموار، روی تپه ها، در پایکوه و در روی خط گسل و در بدترین شرایط زیست محیطی مستقر شده و اسکان یافته اند.
خلاصه ماشینی:
شکل گيري حاشيه نشيني در ايران (با وجود ويژگيهاي منحصر به فرد خود و تفاوتهايي که با سايرکشورهاي در حال توسعه دارد) ريشه در توسعه برونزا و رشد بسيار سريع و ناهمگون شهرنشيني دارد، که آغاز آن به طور تقريبي مقارن است با سالهاي آغازين ١٣٠٠ استقرار حکومت رضاخان و آغاز گسترش ارتباط اقتصادي سرمايه داري که موجب ايجاد تحولاتي در شيوه هاي توليد و به دنبال آن دگرگونيهايي در شبکه شهري و روستاها شده و نهايتا، موجد کلانشهرهايي چند در کشور، به عنوان محل تمرکز همه فعاليتهاي صنعتي جديد شد.
١٣٧٧) پژوهشي نيز با عنوان «حاشيه نشيني در شهرها و آثار و پيامدهاي آن » توسط آقايان کمال اطهاري و بهزاد خالقيان صورت گرفته است ، که نتايج اين پژوهش نشان ميدهد برنامه ريزي شهري در کشور داراي نواقص و کاستيهايي است که عدم توجه به آن ، رشد و تکوين ساخت وسازهاي بدون برنامه را در خارج محدوده شهرها در پي داشته است و تا زماني که طرح هاي شهري اعم از طرح جامع ، طرح هاي هادي، آماده سازي و يا شهر جديد نتواند کليه اقشار اجتماعي جامعه شهري را پوشش دهد، اين اقضار بطور طبيعي و در فرايندي کم و بيش خود به خودي، برنامه ريزي سکونتي مطابق با توان خود را در پشت ديوارهاي قانوني شهرها پيريزي خواهند نمود و اين آغاز حاشيه نشيني است .