تحلیل و بررسی تناسب آیات قتال در سوره توبه با تکیه‌بر اسباب و فضای نزول آیات و سور مرتبط مقاله

در 17 سوره قرآن سخن از «قتال» به میان آمده است، این واژه در شکل‌های مختلف 158 مرتبه در بیش از 130 آیه بکار رفته است. در بیش از 20 آیه، خداوند مستقیما به کشتن انسان‌ها امر می‌کند؛ علاوه بر آن واژه جهاد 32 بار در قرآن آمده است و 400 آیه در رابطه با جهاد نازل‌شده است. مهم‌ترین سوال این پژوهش نوع نگرش به موضوع قتال و جهاد در سوره توبه است. به نظر می‌رسد با واکاوی در گزاره‌های برون‌متنی (گزاره‌های تاریخی، روایات اسباب نزول، ترتیب نزول) و گزاره‌های درون‌متنی (سیاق و فضای نزول) و تطبیق آن‌ها با اوضاع عمومی به‌ویژه مخاطب شناسی، اوصاف مردمی، رخدادها و شرایط ویژه‌ای که در مدّت نزول یک سوره وجود داشته بتوان به فهم عمیق و استوار قرآن کریم کمک کرد. هدف این مقاله که بامطالعه موردی و به‌صورت کتابخانه‌ای و تحلیلی صورت گرفته؛ شناخت و تحلیل جنبه‌های تفسیری؛ اعم از شان و اسباب نزول، دلالت کلی آیه، نکات تفسیری، مبحث قتال و تناسب، درآیات سوره توبه با محوریت ﻗﺘﺎﻝ و جهاد است. به تناسب تحلیل‌های صورت گرفته می‌توان اذعان کرد رویکرد (قتال و جهاد) در سوره توبه آیات لحن شدیدتری به خود می‌گیرند.

اسباب نزول توبه:14: از قتاده روایت‌شده که گفت: خزاعه بنی بکر را در مکه مورد کشتار قرارداد و همچنین از عکرمه و از سُدَّی روایت کرده است: که این آیه درباره‌ی خزاعه- هم‌پیمان‌های پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلم -نازل‌شده است که خدا درد و رنجی را که بنی بکر بر سینه‌های آن‌ها گذاشته بود شفا داد. إِنَّ اللَّهَ اشْتَرَى مِنَ الْمُؤْمِنِينَ أَنْفُسَهُمْ وَأَمْوَالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَيَقْتُلُونَ وَيُقْتَلُونَ وَعْدًا عَلَيْهِ حَقًّا فِي التَّوْرَاةِ وَالْإِنْجِيلِ وَالْقُرْآنِ وَمَنْ أَوْفَى بِعَهْدِهِ مِنَ اللَّهِ فَاسْتَبْشِرُوا بِبَيْعِكُمُ الَّذِي بَايَعْتُمْ بِهِ وَذَلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ ﴿توبه:111﴾ بیعت عقبه: دلالت کلی آیه: اين آیه درباره مطالب گوناگونى است كه مفهوم واحدى، همه را به هم مرتبط و به آن معنایی كه آيات قبلى در مقام بيان آن بود مربوط مى‏سازد، زيرا اين آيه پيرامون جنگ و جهاد است؛ بعضى از آن‌ها مؤمنين مجاهد را مدح نموده و وعده جميل داده است و بعضى از آن‌ها از محبت و دوستى با مشركين و طلب مغفرت جهت ايشان نهى مى‏كند همچنین بعضى ديگر از آن‌ها دلالت برگذشت خداى تعالى از آن سه‌نفری دارد كه در جنگ تبوك تخلف ورزيدند و برخی ديگر اهل مدينه و اطراف آن را مأمور مى‏كند به اينكه با رسول خدا صلی‌الله علیه و آله و سلم هر جا كه خواست براى قتال، بيرون روند و از آن جناب تخلف نكنند و درنهایت برخی از آن‌ها حكم مى‏كند به اينكه بايد با كفار هم‌جوار نبرد كنند.