چکیده:
ازدواج یا نکاح موقّت، یکی از عقود اختصاصی فقه شیعه است که در برخی از احکام، تفاوت هایی با عقد دائم دارد که از جمله این موارد، مبحث توارث زوجین است. بر این اساس، سؤال اصلی ای که در پژوهش حاضر تلاش گردیده تا پاسخی توصیفی- تحلیلی بدان داده شود، آن است که «آیا زوجین در ازدواج موقّت از یکدیگر ارث می برند؟». طبق تحقیقات صورت گرفته، در حالی که میان فقهای امامیّه هیچ اختلافی در خصوص توارث زوجین از یکدیگر در نکاح دائم وجود ندارد، در خصوص ارث بردن زوجین از یکدیگر در ازدواج موقّت، اختلاف نظر وجود داشته و برخی قائل به مطلق جواز توارث شده و در مقابل، گروهی دیگر بر این باور هستند که ماهیّت نکاح موقّت، مقتضی توارث نمی باشد. در این میان، گروه سوّمی از فقها اقدام به ارائه نظریه تفصیلی نموده و با اصل قرار دادن توارث یا عدم توارث، به اختلافات موجود در خصوص حکم موضوع مذکور افزوده اند. در پژوهش حاضر، ضمن تبیین نظر فقهای امامیه و واکاوی ادله موجود، دیدگاه مشهور مبنی بر وجود «اصل عدم توارث مگر در صورت اشتراط ارث» تقویت گردیده است.
Temporary marriage is one of the specific contracts of Shiite jurisprudence, which in some rulings differs from permanent marriage, including the issue of inheritance of couples. Accordingly, the main question that the present study tries to give a descriptive-analytical answer to is, "Do couples inherit from each other in a temporary marriage?". According to research, while there is no difference among Imami jurists regarding the inheritance of couples from each other, there is disagreement about the inheritance of couples from each other in temporary marriage, and some believe in the absolute permission of inheritance and in contrast to another group, it is believed that the nature of temporary marriage is not appropriate for inheritance. In the meantime, a third group of jurists has presented a detailed theory and, by considering the principle of inheritance or non-inheritance, has added to the existing differences regarding the ruling of the mentioned subject. In the present study, while explaining the opinion of Imami jurists and analyzing the available evidence, the well-known view that there is a "principle of non-inheritance unless the condition of inheritance" has been strengthened.
خلاصه ماشینی:
١- اقوال فقها پيرامون توارث زوجين در متعه با بررسـي آثـار فقهـاي اماميـه و حقوقـدانان کشـورمان مـي تـوان دريافـت کـه در خصوص توارث زوجيت در نکاح موقت چهار قول از سوي ايشان صـادر شـده اسـت: برخي از فقها قائل به توارث زوجين در نکاح منقطع به صورت مطلق شده و در مقابـل، گروهي ديگر بر اين باور هسـتند کـه در ازدواج موقـت، زوجـين بـه صـورت مطلـق از يکديگر ارث نخواهند برد.
١-١- قول به «مطلق توارث زوجين در نکاح موقت» برخي از فقهاي اماميه بر اين باور هستند که در ازدواج موقـت نيـز همچـون ازدواج دائم، زوجين مطلقا از يکديگر ارث مـي برنـد؛ چراکـه مقتضـاي عقـد ازدواج کـه هـم شامل نکاح دائم و هم شامل نکاح موقت مي گردد، برقراري حق توارث ميـان زوجـين بوده و حتي اگر شرط عدم توارث نيز در ضمن عقد صورت پذيرد، شرط مزبور باطـل و بلاثر خواهد بود؛ همان طور که اگر چنين شرطي ضمن عقد دائم بيان شود، باطـل و بلاثر است.
الف( روايات در يک دسته بندي کلي، نصوصي که در جهت اثبات صـحت نظريـه مزبـور مـورد استفاده قرار گرفته اند، شامل سه گروه مـي شـوند: نخسـت، روايـاتي کـه مفـاد آن بـر اطلق عدم توارث زوجيت در نکاح منقطعه دللـت دارد کـه از ميـان نصـوص متعـدد وارده در اين خصوص مي توان به موارد ذيل اشاره نمود: ١- «عن سعيد بن يسار عن أبي عبد الله (ع ) قال: سألته عن الرجل يتزوج المرأه متعه و لم يشترط الميراث قال ليس بينهما ميراث اشترط أو لـم يشـترط (حـر عـاملي، ١٤١٤: ٦٧/٢١)؛ سعيد بن يسار نقل کرده که از امام صادق(ع) پرسـيدم شخصـي زنـي را متعـه مي کند و شرط ميراث نمـي نمايـد، ]حکـم تـوارث در ايـن قسـم از نکـاح چيسـت؟[.