چکیده:
سلوک در قرآن دارای یک شبکه مفهومی متشکل از واژههای به هم پیوستهای است که به طور هدفمند کنار هم قرار گرفتهاند. این شبکه مفهومی همان است که حوزه معنایی سلوک و یا سامانه سلوک نامیده میشود. برای کشف مفهوم دقیق سیر و سلوک در قرآن و همچنین در دیدگاه امام خمینی لازم است از ماهیت عناصری که تشکیلدهنده حوزه معنایی سلوک در قرآن و در اندیشه ایشان است و از ارتباط معنادار میان آنها آگاه شد. عبارت صراط مستقیم یکی از مهمترین عبارات حوزه معنایی سیر و سلوک در قرآن کریم است. بر این اساس، سیر و سلوک در قرآن کریم یک فرآیند کیفی رو به رشد و بالنده و کمالیابنده است که محور آن روش بندگی است. در ساختمان مفهومی سلوکی امام خمینی، واژههای هجرت و سفر کلمههایی هستند که بر حوزه معنایی سلوک تأثیر میگذارند. حوزه معنایی سلوک از نظر امام خمینی در موارد متعددی با حوزه معنایی سلوک قرآن پیوند خورده است و نقاط مشترکی دارد و در مواردی نیز این دو حوزه معنایی جدای از هم سامان یافته است. سلوک در قرآن دارای یک شبکه مفهومی متشکل از واژههای به هم پیوستهای است که به طور هدفمند کنار هم قرار گرفتهاند. این شبکه مفهومی همان است که حوزه معنایی سلوک و یا سامانه سلوک نامیده میشود. برای کشف مفهوم دقیق سیر و سلوک در قرآن و همچنین در دیدگاه امام خمینی لازم است از ماهیت عناصری که تشکیلدهنده حوزه معنایی سلوک در قرآن و در اندیشه ایشان است و از ارتباط معنادار میان آنها آگاه شد. عبارت صراط مستقیم یکی از مهمترین عبارات حوزه معنایی سیر و سلوک در قرآن کریم است. بر این اساس، سیر و سلوک در قرآن کریم یک فرآیند کیفی رو به رشد و بالنده و کمالیابنده است که محور آن روش بندگی است. در ساختمان مفهومی سلوکی امام خمینی، واژههای هجرت و سفر کلمههایی هستند که بر حوزه معنایی سلوک تأثیر میگذارند. حوزه معنایی سلوک از نظر امام خمینی در موارد متعددی با حوزه معنایی سلوک قرآن پیوند خورده است و نقاط مشترکی دارد و در مواردی نیز این دو حوزه معنایی جدای از هم سامان یافته است.
خلاصه ماشینی:
تحقيقات و تأليفاتي در ارتباط با آموزه هاي سلوکي امام خميني به صورت جسته و گريخته وجود دارد که صرفا به استناد ايشان به آيات شريفه اشاره شده است ، اما در اين مقاله صرفا استناد به آيات مطلوب و مقصود نبوده است بلکه سعي شده است با روش معناشناسي سير و سلوک در قرآن کريم و بررسي آياتي که به نوعي در ميدان کانوني سير و سلوک در قرآن کريم واقع شده اند، با تبيين خاستگاه قرآني سلوک امام خميني به تحليل ميزان تأثيرپذيري سامانه مفهومي سلوک ايشان از حوزه معنايي سلوک در قرآن پرداخته شود؛ لذا نحوه استفاده امام خميني از آيات شبکه معناشناسي سلوک مورد نظر بوده است .
در تحليل خاستگاه قرآني صراط مستقيم در مفهوم سلوکي امام خميني همين بس که دقيقا به آيه اي استناد مي کنند که به طور کاملا مشخص ، صراط مستقيم از سوي خدا تبيين شده است و سالک در صورت تبعيت از سبل ديگر که همان راه هاي انحرافي هستند، از روش صحيح بندگي که به تعبير پيامبر اکرم (ص ) تنها مسير رشد و هدايت است باز خواهد ماند (امام خميني ، ١٣٧٧: ٢٨٥).
در نظام سلوکي امام خميني نيز بر همين مبنا بيان مي شود که چون در بدو تولد، فطرت انسان نورانيت دارد و به عبارتي ، در سلامت و سعادت است اگر آدمي از آن حراست کند و اجازه ندهد که اين فطرت در تصرف ابليس قرار گيرد در سلوک درست قرار گرفته و سير او الهي است و قلبش جز به حق توجه نمي کند (امام خميني ، ١٣٧٠: ٥٩).