چکیده:
موشکهای بالستیک و انواع آن از فناوریهای مدرن بهشمار میروند که بسیاری از کشورها آنها را تولید میکنند و بسیاری دیگر از چنین فناوری برخوردار نیستند. کاربرد موشکهای بالستیک کماکان از موضوعات بحثبرانگیز در حوزۀ حقوق بینالملل خلع سلاح است. اگرچه بسیاری از دولتها اینگونه تسلیحات را تولید یا صادر میکنند، دولتهای دیگر به همراه برخی سازمانهای بینالمللی این تسلیحات را نامشروع میدانند. بههرحال بهنظر نمیرسد که حقوق و مقررات بینالمللی حاکم بر کاربرد این موشکها بهطور کلی قدرت الزامآوری داشته باشد. این حوزه متشکل از اسناد چندجانبه با ماهیت حقوق نرم، به همراه تعداد معدودی از توافقات دوجانبه است. اگرچه قطعنامههای شورای امنیت در مواردی قدرت الزامآور حقوقی ایجاد کرده است، این قطعنامهها هم دستاورد چندانی در کنترل این تسلیحات یا عدم اشاعۀ آن نداشته است. ازاینرو شفافیت بخشی به این موضوع اهمیت دارد. این مقاله با روش کتابخانهای سعی در توصیف موشکهای بالستیک و تحلیل مهمترین اسناد حقوق بینالملل در این زمینه دارد. پس از مفهومشناسی و بررسی قطعنامههای شورای امنیت، سازکارهای چندجانبۀ بینالمللی و نمونۀ توافقات دوجانبه، نهایتاً این نتیجه بهدست آمده است که عملکرد حقوق بینالملل در کنترل موشکهای بالستیک کاملاً بینتیجه نبوده است. اسناد حقوقی موضوع مطالعه از حیث دیپلماسی عدم اشاعه و توسعۀ مترقیانۀ حقوق بینالملل در این زمینه از اهمیت برخوردار است. بهطور خاص، توافقات میان روسیه و ایالات متحدۀ امریکا نمونۀ ایدئالی برای شکلدهی به تلاشهای داوطلبانۀ بینالمللی در مذاکرات خلع سلاح یا کنترل تسلیحات بهشمار میرود.
The use of ballistic missiles remains a controversial issue in international disarmament law. Although many States are producing and exporting such weapons, others, along with the international organisations, claim these weapons to be illegitimate. However, the international law and regulations governing the use of ballistic missiles generally do not appear to have binding force. In fact, there are various soft law international multilateral instruments accompanied by a few bilateral agreements. Although the Security Council resolutions have provided some binding force in this regard, they have not yet yielded the expected results regarding disarmament or non-proliferation of ballistic missiles. Therefore it is essential to clarify this issue from an international law perspective. This article conducts qualitative research to describe ballistic missiles and to analyse the significant international law instruments in this regard. Hence, a conceptology, the Security Council resolutions, the international multilateral arrangements, and the exemplary bilateral agreements are briefly discussed after an introduction. It concludes that these instruments are significant in non-proliferation diplomacy and the progressive development of international law in this field. Particularly the bilateral agreements concluded between Russia and the USA illustrate exemplary patterns in this field and future international efforts in disarmament and arms control negotiations.
خلاصه ماشینی:
چنين درکي مسئولان و سياست مداران را در جهت مشارکت دولت جمهوري اسلامي و ديگر دولت ها براي شکل گيري و پيشبرد همکاريهاي حقوقي و سياسي بين المللي در کنترل و قاعده مندسازي اين موضوعات حقوق بين الملل تسليحات ياري خواهد کرد؛ زيرا مسئولان دخيل در امر مذاکرات راجع به موشک هاي بالستيک بايد ضرورتا شناخت کلي از تاريخچه و چارچوب تلاش هاي حقوقي جامعۀ بين المللي دربارة اين موضوع داشته باشند؛ خصوصا اين که دولت هاي غربي همواره آزمايش موشک هاي بالستيک توسط ايران را محکوم کرده يا از آن انتقاد کرده اند که از آن جمله ميتوان به بيانيۀ وزارت امور خارجۀ بريتانيا در دسامبر سال ٢٠٢١، در مذمت آزمايش موشک هاي بالستيک از سوي ايران اشاره داشت که آن را در مغايرت با قطعنامۀ ٢٢٣١ شوراي امنيت دانسته است (٢٠٢١ ,Development Office &Foreign, Commonwealth ).
هفت قطعنامه ، ازجمله قطعنامه هاي شمارة ١٧٣٧، ١٧٤٧، ١٨٠٣ و ١٩٢٩، محدوديت هايي در حوزة تحريم هاي تجهيزات نظامي و نسبت به انتقال و صادرات قطعات يا فناوريهاي مرتبط با برنامه هاي موشکي به کشورمان و همچنين منع کشورمان از اعمال فعاليت مرتبط با موشک هاي بالستيک مقرر داشته است (٢٠٢١ ,United Nations Security Council).
همچنين ، ذيل پاراگراف چهارم همين ضميمه ، ايران موظف شده است که فناوري و تسهيلات مزبور در اين پاراگراف را براي توسعۀ سيستم هاي حمل سلاح هاي هسته اي به کار نبرد( United Nations Security ٢٠١٥ ,Council).