چکیده:
روایات تفسیری، یکی از مهم ترین منابع فهم آیات قرآن است که به تصریح علما، در طول تاریخ دستخوش تغییراتی شده اند. بنابراین برای شناخت روایات درست از نادرست به ضوابط و مبانی نیاز است. آیت الله معرفت برای شناخت روایات ضوابطی ارایه کرده است از جمله: بررسی سندی روایات، بررسی صدوری روایات و بررسی محتوایی روایات. ایشان معتقد است که در ارزیابی روایات تفسیری بررسی سندی، نقش درجه اول ندارد. البته ایشان به طور کلی منکر نقش آن نیست، اما برای آن نقشی ثانویه قایل است. نقد متنی روایات را مهم تر دانسته و می فرماید: اگر متن روایت کاملا قابل قبول بود، هرقدر هم سند ضعیف باشد، پذیرفته می شود، ولی اگر روایت از نقد متن مردود بیرون بیاید، هر قدر سند قوی باشد، پذیرفته نیست. مهم ترین معیارهای نقد متنی از نظر آیت الله معرفت: عرضه روایات بر قرآن، عرضه بر سنت قطعی، عرضه متن روایات بر اصول و بدیهیات عقلی. البته ایشان معیارهای دیگری نیز ارایه کرده اند.
خلاصه ماشینی:
شیوه ها و ضوابط نقد روایات تفسیری در تفسیر الاثری الجامع از دیدگاه آیت الله معرفت فاطمه بدری پور1 ، محمّدمهدی کریمی نیا2 ، مجتبی انصاری مقدم3 1 سطح سه (کارشناسی ارشد)، رشته تفسیر و علوم قرآنی، از حوزه علمیّه امام خمینی، بندر امام خمینی، پژوهشگر، مدرّس (نویسنده مسئول) 2 استادیار و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم 3 دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه میبد، پژوهشگر مطالعات اسلامی و مدرس دانشگاه چکیده روایات تفسیری، یکی از مهم ترین منابع فهم آیات قرآن است که به تصریح علما، در طول تاریخ دستخوش تغییراتی شده اند.
وی بر این باور است که نقد سند در مورد روایتهایی که به این آفتها گرفتار شدهاند، چندان کارساز و نتیجه بخش نیست و آنچه در مورد این روایتها از اهمیت بیشتری برخوردار است، نقد متنی آنها است و با اشاره به روایاتی از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و امامان معصوم (علیهم السلام) در مورد چگونگی نقد و بررسی روایات منقول از آن بزرگواران مینویسد: «بنابراین اولین معیار برای جداسازی روایتهای قوی از روایتهای ضعیف، عرضه آنها بر محکمات دین است، همچون عرضه آیههای متشابه قرآن بر آیههای محکم؛ کاری که پس از یاری جستن از خدای بلند مرتبه توانا، تجربه و احاطه همه جانبه را میطلبد.
(همان: ص356) این سه مورد، یعنی عرضه بر قرآن، سنت قطعی و عقل ملاکهای اصلی آیت الله معرفت است که در ارزیابی روایات در مقدمه التفسیر الاثری بدان تصریح کرده است (رجایی، بی تا : صص 378 – 377؛ حکیم زاده، معارف، بهار93: ص 62؛ فرزند وحی، لطیفی، نجات نژاد، بی تا: ص 104)، ولی معیارهای دیگری نیز وجود دارد که ایشان از آنها بهره گرفته که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت.