چکیده:
ونسا مارتین ازجمله پژوهشگران انگلیسیزبان تاریخ ایران معاصر است که در کتاب ایران بین ناسیونالیسم اسلامی و سکولاریسم تلاش کرده است مشروطه و تحولات سیاسی اجتماعی مرتبط با آنرا از منظر بیرونی بررسی کند. براین اساس، هدف مقاله حاضر مطالعه تحلیلی ـ انتقادی کتاب در ابعاد شکلی، روشی، نظری و محتوایی است. تمرکز ونسا مارتین در این کتاب بر شناسایی جریانهای سیاسی و تحولات اقتصادی ـ اجتماعی محلی خارج از تهران است، که تاثیر مستقیم بر چگونگی رخداد انقلاب مشروطه و نتایج آن داشته است. بررسی کتاب نشان میدهد نویسنده، مشروطهخواهی محلی را بهعنوان مسألهای مرتبط با هویت ملی تعریف میکند. یافتهها نشان میدهد از نظر ونسا مارتین، بافت سنتی جامعه ایران و طبقه روحانیون، مشروطه را امری تاریخی و دینی قلمداد میکنند؛ اما روشنفکران آنرا بهعنوان امری اسطورهای و مدرن میپندارند. نوآوری ونسامارتین در اشاره به نقش نیروهای محلی در انقلاب مشروطه مخصوصا در آذربایجان، بوشهر، فارس و اصفهان قابل تأمل است؛ اما کاستیهایی در نوع دستهبندی جریانهای سیاسی، تعریف هرکدام از چیستی و چگونگی رخداد مشروطه به چشم میخورد که مناسب است، نویسنده و ناشر در چاپهای بعدی تلاش کنند آنها را برطرف نمایند.
Vanessa Martin is an English-speaking scholar of contemporary Iranian history who attempts to examine the Constitutional Revolution from an external perspective and its socio-political developments in her book . Therefore, the purpose of this article is to study the book analytically-critically in terms of form, method, theory and content. Vanessa Martin's focus in this book is to identify political currents and socio-economic and local developments outside of Tehran that have had a direct impact on the Constitutional Revolution and its aftermath. A review of the book shows that the author has tried to define local constitutionalism in relation to national identity. The findings show that from the author's point of view, in terms of the traditional context of Iranian society and the clergy, the constitutional revolution is considered a historical and religious issue, but intellectuals consider it a mythical and modern issue. Vanessa Martin's innovation in this book is to identify the role of local forces, especially in the regions of Azerbaijan, Bushehr, Fars and Isfahan in the Constitutional Revolution, but in the type of classification of political currents and their definition of the constitutional revolution, there are problems that need to be corrected in later versions.
خلاصه ماشینی:
تمرکز ونسا مارتین در این کتاب بر شناسایی جریانهای سیاسی و تحولات اقتصادی ـ اجتماعی محلی خارج از تهران است که تأثیر مستقیم در چگونگی رخداد انقلاب مشروطه و نتایج آن داشته است.
همچنین، گفته شده است انقلاب مشروطه، بهعنوان «خواست جمعی بر تأسیس نظام سیاسی مشروط به اجرای قانون، به تحولات سیاسی ـ اجتماعی اشاره دارد که برای گذار از نظام حاکمیت سنتی به مدرن» (حسینیزاده 1386: 71) سوگیری شدهاند، اما همانگونهکه واژگان معنای ایستا و مطلق را برنمیتابند (سیدمن 1392: 222) برداشت هر فرد، جریان سیاسی، و جامعه از واژگانی چون مشروطه متفاوت است.
ونسا مارتین در فصل هشتم، با نام «تبریز»، نحوۀ سیاسیشدن طبقات اجتماعی در آذربایجان، نقش انجمن تبریز در بحرانهای سیاسی و اقتصادی این شهر، و موضعگیری جریان اسلامگرا علیه آن را بهتفصیل بررسی کرده و نتیجه گرفته است تندروی انجمن تبریز برای کنترل نهادهای قدرت و نيز تضعیف نیروهای محلی و مذهبی زمينهاي براي رودرویی هواداران مشروطه با یکدیگر، سوءاستفادۀ دربار از این نزاع، و حمله به آذربایجان را فراهم آورد.
تحلیل و نقد محتوایی کتاب کتاب ایران بین ناسیونالیسم اسلامی و سکولاریسم، همانند بسیاری از آثار مسئلهمحور تاریخ مشروطه، تلاش کرده است تا قرائت و تفسیری خاص از تحولات منتج به انقلاب مشروطه را برای خواننده بهرشتۀ تحریر درآورد که با مطالعات پیشین در این زمینه متفاوت باشد.
ونسا مارتین درظاهر منازعات فکری و تغییرات سیاسی ـ اجتماعی منتج به انقلاب مشروطه را با رویکرد جامعهشناسی بررسی کرده است، اما اتفاقاً آنچه در این کتاب مشاهده نمیشود، تمرکز بر واقعیات جامعۀ ایران دورۀ قاجار است.