چکیده:
سامان سیاسی-اداری شاهنشاهی ساسانی از نظر تأثیر و تأثراتش و نیز تحولاتی که آن را به دولتی بسیار ساختارمند بدل ساخت، موضوع مطالعات متعددی بوده است. در این بین، پژوهشهای ریکا گیزلن در توسعۀ این حوزۀ مطالعاتی نقشی محوری داشته است. سی سال پس از اولین کتاب یادمانی وی در این باره در سال 1989، انتشار کتاب «جغرافیای اداری شاهنشاهی ساسانی. شواهد کتیبهشناختی پارسی میانه» توسط این نویسنده فرصت به ثمر نشستن این توسعهها را فراهم کرده است. بنابراین، هدفهای اصلی مقالۀ حاضر، مرور کتاب و تعیین جایگاهش در حوزۀ مطالعاتی مربوطه، در کنار معرفی نویسندهاش، است. در این راستا بخشهای گوناگون این کتاب و مطالب مورد تمرکز هر یک به گونهای دقیق ارائه و دستاوردهایش در پیشبرد دانش و کاربردش برای پژوهشگران ذکر گردیده است. در پایان مقاله نیز به ایجاز پیشنهادهایی برای بعضی اصلاحات و ترسیم نقشۀ راهی برای پژوهشهای بعدی فراهم گردیده است. با مرور این کتاب درمییابیم که نویسنده روش پژوهشش را بر پایۀ مطالعۀ تطبیقی و درزمانی منابع اصلی کتیبهشناختی پارسی میانه نهاده است. بنابراین پیکرۀ کامل دادهها در دو کاتالوگ جامع همراه با توضیحات زبانشناختی و تاریخی فراهم شده و مدارکی متقن برای جغرافیای اداری دولت ساسانی و پویاییهای آن ارائه گردیده است.
The political and administrative structures of the Sasanian Empire have been the focus of numerous research. For the rather recent developments of the subject, though, Rika Gyselen’s studies have been crucial. Thirty years after her trailblazing 1989’s book in the field, the publication of La geographie administrative de l’empire sassanide. Les temoignages epigraphiques en moyen-perse have brought about these developments fulfilled and provided us with yet another monumental work of research on the dynamics of the administrative geography of the state. Therefore, the main focuses of this essay are concerned with the review of the latter book and the progress it achieved in the field, along with the academic background of the author. To that end, the content of each chapter is meticulously presented and its potentialities for authorities is noted. Then, some points that could have improved the work and helped it to meet further expectations of an even more comprehensive repertoire, together with suggestions for future research, are succinctly provided. The book delivers a factual account while founding the research design on the examination of Middle-Persian epigraphic primary sources. Therefore, a catalogue raisonne presents a state-of-the-art corpus of Sasanian scholarship according to a diachronic-comparative approach.
خلاصه ماشینی:
شماری دیگر از مطالعات مهم اولیۀ مرتبط عبارتاند از: مطالعۀ کتیبههای پارسی میانۀ مهرهای مجموعههای دانشگاه یِیل بهقلم چارلز تُرِی (Torrey 1932)، مجموعۀ آثار ساسانی موزۀ دولتی اِرمیتاژ (Borisov and Lukonin 1963)، نمونههای موزۀ هنر متروپلیتن و مجموعۀ مور بهقلم برانر (Brunner 1978, 1979؛ دربارۀ تقسیمات اداری و جغرافیای تاریخیِ قلمرو ساسانی، بنگرید به Brunner 2008)، و انتشارات فیلیپ ژینیو که علاوهبر کتیبههای یادمانی و متون مذهبی و اقتصادی پارسی میانه، اینها را معرفی میکند: مجموعههایی از گلمهرهای اداری (Gignoux 1978, 1980 a, 2005; see Gignoux and Gyselen 1982, 1987)، بررسی نامها و عنوانها، خواه شخصی و خواه جاینام، و جغرافیای تاریخی دورۀ ساسانی (see Gignoux 1971, 1974, 1980 b, 2010).
استاد مطالعات کتیبهشناسیِ (epigraphy) پارسی میانه و البته کتیبهشناس مهرشناخت، گیزلن (see Gyselen 2019: ix)، کسی است که اولین کتابِ (Geógraphie Administrative de l’Empire Sassanide: Les Teḿoignages Sigillographiques) معیار مطالعات تاریخ اداری دولت ساسانی در سال 1989 به او تقدیم شده است.
بنابراین، در سیری منطقی، این پژوهش در قالب دو کاتالوگ جامع با توضیحات مفصل از همۀ دادههای دردسترس (catalogue raisonné) برای معرفی همۀ اجزای اداری سراسر قلمرو شاهنشاهی ساسانی ارائه شده است: با ذکر پادشاهیها، مناطق، استانها، و کوست بهترتیب حروف الفبا در فصل اول (ibid.
Gignoux, Philippe and Rika Gyselen (1987), Bulles et Sceaux Sassanides de Diverses Collections, Paris: Association pour l'Avancement des Études Iraniennes.
Gyselen, Rika (1989 a), La Géographie Administrative de l’Empire Sassanide, Les Témoignages Sigillographiques, Res Orientales I, Bures-sur-Yvette: Groupe pour l'Étude de la Civilisation du Moyen-Orient.