چکیده:
منفعت عمومی مفهومی پرمناقشه در نظریه‌های برنامه‌ریزی فضایی بوده است. این مناقشات، با دلالت بر نبود وفاق بر سر چیستی (و بود و نبود) مفهوم منفعت عمومی، منجر به توسعه‌ی نظریه‌های مختلفی در و درباره‌ی برنامه‌ریزی فضایی شده و گاه تا جایی پیش رفته‌اند که مشروعیت برنامه‌ریزی را به چالش بکشند. این مقاله با تأکید بر ضرورت پرداختن به این مفهوم بنا نداشته که پاسخی قطعی و غایی به پرسش چیستی منفعت عمومی بدهد، بلکه با مقدم دانستن درک این مناقشات، در پی صورت‌بندی پاسخ‌هایی بوده است که به پرسش منفعت عمومی در برنامه‌ریزی فضایی داده شده‌اند. به این منظور این مقاله، با بکارگیری روش فراترکیب کیفی، بر درک چشم‌اندازهای هستی‌شناسانه‌ی مختلف درباره‌ی رابطه ی بین امر اجتماعی و امر فردی تأکید کرده و بر آن بوده است تا رد این چشم‌اندازها را بر شکل‌گیری مفهوم منفعت عمومی در نظریه و عمل برنامه‌ریزی فضایی در دوازده سنت فکری اثرگذار در برنامه‌ریزی بگیرد. این دوازده سنت نشان از غلبه‌ی چهار رهیافت فردگرا، جهانشمول، تکثرگرا و انتقادی به منفعت عمومی در برنامه‌ریزی فضایی دارند. در چهارچوب این چهار رهیافت این مقاله به سه پرسش پرداخته است: چه پیوندی میان فرد و اجتماع وجود دارد؛ آنچه مشترک و شکل‌دهنده‌ی منفعت عمومی است چیست؛ و چگونه می‌توان آن را تحقق بخشید؟
Public interest has always been a controversial concept in spatial planning theories. The controversies over the concept imply a critical disagreement on what public interest is and if it exists at all. These have led to the development of multiple theories, challenging the legitimacy of planning. Despite emphasizing the importance of addressing the question of public interest, this article has not aimed to find an ultimate answer to the question; rather, it has focused on understanding the nature of the disagreements on this concept through the formulation of the different responses to this question. Accordingly, it has put its finger on the various ontological perspectives on the relation between the social and the individual by applying the meta-synthesis method and aimed to understand the trace of these perspectives on the conceptualization of public interest in the twelve most influential traditions on planning theory and practice. These imply the dominance of four approaches to the public interest in spatial planning, including individualism, universalism, pluralism, and critical tradition. In terms of these approaches, the article has addressed three questions: what is the nature of the relation between the social and the individual; what does constitute the public interest; and how does the so-called public interest actualize, especially in spatial planning?
خلاصه ماشینی:
به اين منظـور‌ايـن مقالـه ،بـا‌بـه کـارگ‌يري روش فراترکيب کيفي،بر‌درک‌چشم اندازهاي‌هستي‌شناسانه ي مختلف درباره ي رابطه ي بين امر‌اجتمـاعي‌و‌امـر فردي‌تأکيد‌کرده و‌بر‌آن بوده است تا‌رد‌اين چشم انـدازها‌را‌بـر‌شـکل گيـري‌مفهـوم منفعـت عمـومي‌در نظريه و‌عمل برنامه ريزي‌فضايي‌در‌دوازده سنت فکري‌اثرگذار‌در‌برنامه ريـزي‌بگيـرد.
چراکه بر‌آن است که ريشه ي اين تنوع نظري در‌پاسخ به پرسش منفعت عمومي،متأثر‌است از‌چشم ا‌ندازهاي هستي‌شناسانه ي متفاوت و‌مجموعه پيش فرض هاي‌متافيزيکي‌درباره ي نهاد‌بشر‌و‌اجتماع ، خير‌غايي آن ها،و‌تجلي اين مفاهيم در‌زندگي اجتماعي.
بر‌اين مبنا‌پرسش اين است که وظيفه ي دولت و برنامه ريزي‌فضايي‌چيست و‌چه دلالت هاي‌هنجارين براي‌سنجش منفعت عمومي‌وجود دارد؟ مرحله ي دوم - آماده سازي فهرست کاملي از مطالعات کيفي در‌اين مرحله فهرست کاملي‌از‌منابع مرتبط با‌دوازده سنت فکري‌ـ‌که بيشترين تأثير‌را‌بر نظريه هاي‌برنامه ريزي‌فضايي‌داشته اند‌ـ‌تهيه شد١(شکل ١).
2010: 302) رهيافت جهان شمول به منفعت عمومي اين رهيافت شامل آن سنت هاي‌فکري‌مي‌شود‌که وجود‌يک منفعت عمومي‌ورافردي‌و جهان شمول را‌فرض مي‌گيرند؛خواه اين منفعت جهان شمول در‌ذات اجتماع (همچون اجتماع گرايي)باشد،خواه قابل دستيابي از‌طريق وفاق (همچون عقلانيت ارتباطي).
به اين اعتنا،پيش فرض سنت اقتصاد‌سياسي‌مارکسي‌اين است که اين مناسبات طبقاتي‌اند‌که فرايندهاي‌سياسي‌شهري‌را‌تعيين مي‌کنند(٢٠١٧ ,Smith).
(24; Purcell, 2016a: 2 دلالت هاي‌هنجارين اين سنت در‌برنامه ريزي ١فضايي‌را‌مي‌توان به دو‌دسته تقسيم کرد:دسته نخست ،آن نظريه هاي برنامه ريزي‌اند که بر آن بوده اند‌تا‌با‌برداشتي روش شناسانه از‌پروژه ي دلوز‌و‌گتاري و‌استفاده از‌هستي‌شناسي آن ها،مسئله ي برنامه ريزي‌را‌ادراک‌و‌با‌آن برخورد‌کنند.
Campbell, Heather; Marshall, Robert (1999), Ethical Frameworks and Planning Theory, International Journal of Urban and Regional Research, 23 (3): 464-478.
(
, 
, 
)
