چکیده:
ترکمنستان تا سال ۱۹۹۱ با نام جمهوری شورایی ترکمنستان یکی از جمهوری های تشکیل دهنده اتحاد جماهیر شوروی بود. این کشور از جنوب با افغانستان و ایران، از شمال با ازبکستان و قزاقستان، از غرب با دریای خزر و از طریق این دریا با کشورهای جمهوری آذربایجان و روسیه همسایه است.
• ترکمنستان، در بین کشورهای آسیای مرکزی دارای منابع عظیم گازی و صادرات گسترده گاز است. بیش از 13/6 تریلیون مترمکعب یا به عبارتی 7/2 درصد از ذخایر گازی متعارف جهان در ترکمنستان قرار دارد و این کشور به لحاظ ذخایر گازی بعد از روسیه، ایران و قطر در رتبه چهارم قرار دارد. میزان تولید گاز ترکمنستان در سال 2021 به 79/3 میلیارد مترمکعب رسیده است که از این مقدار حدود 42/1 میلیارد مترمکعب صادر شده است.
• میادین گازی موجود در ترکمنستان بیش از 20 سال قدمت تولید دارند و این امر نشان دهنده فرسایش و بالا بودن عمر میادین است. بزرگ ترین میدان گازی این کشور میدان گالکینیش نام دارد. میدان های دولت آباد، حوزه آمودریا، حاشیه خزر، فراساحل و میادین مرکزی از مهمترین میادین هیدروکربوری ترکمستان هستند. همچنین دولت ترکمنستان قصد دارد از ذخایر گاز همراه فراساحل واقع در بخش ترکمنستانی دریای خزر بهره برداری و تولید کند.
• میزان مصرف گاز طبیعی ترکمنستان طی سال2020 معادل29/6 میلیارد مترمکعب بود و این میزان در سال 2021 به 36/7 میلیارد مترمکعب رسید. سطح مصرف گاز این کشور در بازه ده ساله 20۲0-20۱0 معادل 71 درصد افزایش یافته است. دلیل این افزایش را می توان توسعه صنعت پتروشیمی و افزایش مصرف گاز در نیروگاه های تولید برق ارزیابی کرد.
• از آنجاکه ترکمنستان دارای ذخایر عظیم گازی است، نگاه به گاز در این کشور عمدتا شامل دو محور می شود: اولا گاز ابزاری برای ایجاد رفاه مردم است؛ بنابراین گاز در بخش خانگی ترکمنستان رایگان است. ثانیا گاز از دو طریق پیشران توسعه کشور قلمداد می شود؛ از طریق فروش گاز به واحدهای صنعتی با قیمت بسیار ارزان و صادرات حداکثری آن به منظور کسب درآمد بیشتر. از منظر تجارت گاز، راهبرد ترکمنستان عمدتا بر دو موضوع «متنوع سازی» سبد صادرات و «فروش در مرز خود» استوار است.
• مقصد گاز صادراتی ترکمنستان پس از استقلال از شوروی سابق عمدتا به روسیه بود. اما پس از مناقشات این کشور با روسیه، طی یک دهه گذشته ترکمنستان تمرکز صادرات گاز خود را معطوف به چین کرده و در بازار صادرات گاز به ایران و روسیه حضور کم رنگ داشته است. میزان صادرات گاز این کشور به چین که از سال 2010 آغاز شد در بازه سال های 201۶-201۴ معادل 2۹-2۸ میلیارد مترمکعب در سال بود و این رقم در سال2021 به 5/31 میلیارد مترمکعب افزایش یافت.