چکیده:
پس از فتح کشور تونس توسط مسلمانان در سال 50 هجری قمری، ساخت شهر قیروان و مسجد جامع آن توسط عقبه بن نافع سردار تازیان آغاز شد. بنای این مسجد مدت 5 سال طول کشید و به سال 55 هجری قمری افتتاح شد. نام مسجد جامع قیروان به پاس فتوح این فرمانده بزرگ، مسجد سیدی عقبه یا جامع عقبه بن نافع نامیده شد. این بنای مستطیل شکل دارای صحن، شبستان، چند گنبد و یک مناره مرتفع و منحصربه فرد می باشد. نویسنده در پژوهش پیش رو بر آن است که به شکل توصیفی - تحلیلی به معماری این مسجد فاخر و بویژه ماذنه آن پرداخته و به خاستگاه هنر و معماری آن اشاره کند. شواهد بیانگر تاثیر این مناره ها از کلیساهای رومی دمشق است. برخی از نویسندگان ساخت این مناره را متاثر از فانوس دریایی اسکندریه و تعدادی از پژوهشگران، الگوبرداری از چراغ دریایی رومی واقع در سلکته (سولکتوم قدیم) که در ساحل کشور تونس قرار داشته، می دانند. با دقت و بررسی، تاثیر معماری مسجد و ماذنه از بناهای رومی در دمشق روشن می گردد.
خلاصه ماشینی:
درآمدی بر هنر و معماری مسجد قیروان با تأکید بر خاستگاه معماری مناره حسن فضل 1 1 دکتری تاریخ و تمدن ملل اسلامی، مدرس مدعوّ مؤسسه آموزش عالی فردوس، مشهد، ایران چکیده پس از فتح کشور تونس توسط مسلمانان در سال 50 هجری قمری، ساخت شهر قیروان و مسجد جامع آن توسط عقبهبننافع سردار تازیان آغاز شد.
واژههاي كليدي: تونس، قیروان، معماری مسجد جامع قیروان، معماری مناره مسجد قیروان مقدمه مسجد جامع عقبهبننافع که یکی از مساجد بسیار کهن جهان اسلام میباشد در کشور تونس و در شهر قیروان قرار دارد.
این محراب زیبا، مزین به شاخهها و خوشههای انگور بوده و الگویی برای سایر مناطق عربی بوده است؛ هرچند تزئینات این محراب متأثر از معماری محراب مسجد جامع اموی انجام شده است طرفین محراب، دو ستون با تاجهایی به سبک بیزانسی قرار دارند (الحسنی، رجب 1345ق: 44).
هوگ بر این باور است که معماری مسجد قیروان با گذشت زمان به عنوان الگوی مساجدی قرار گرفت که بعدها در آفریقای شمالی و مغرب اسلامی ساخته شد (هوگ و مارتن، 1375: 36).
(تصویر شماره 18) با مقایسه منارههای مساجد، همسبکبودن آنها مشخص میشود (همان: 67) کاربرد اصطلاح صومعه برای مناره در قیروان تونس در گذشته و حال و نیز در کشور مراکش دال بر این مدعا است (هیلن براند، تابستان و پائیز 1376: 463).
کرسویل هم در تأیید این نظر مینگارد: چون مناره قیروان به دستور خلیفه اموی ساخته شده و مقر حکومت خلیفه هم در شام بوده است، بنابراین تاثیر معماری سوری در آن نمایان است (کرسویل، ذیالحجه 1353ق: 441).