چکیده:
در طول تاریخ ایران به ویژه دوره ساسانی، شماری از نخبگان دینی، سیاسی و اجتماعی که قصد داشتند در ساختار جامعه اصلاحاتی انجام دهند، قربانی بستر اجتماعی نامساعد همان شرایطی شدند که عزم اصلاح آن را داشتند؛ از جمله این نخبگان می توان به مانی اشاره کرد. اینکه چه مشخصه هایی مانی را جزو نخبگان قرار داده است و چرایی و چگونگی حمایت و طرد وی به وسیله شاهان ساسانی یا به عبارتی تحلیل پیوند و گسست به وجود آمده میان آنان، در چارچوب نظریه نخبگان ویلفردو پارتو، هدفی است که این تحقیق بر آن استوار است. روش تحقیق از نوع توصیفی - تحلیلی است. این پژوهش نشان خواهد داد که مانی با توجه به اوضاع مختلط فرهنگی، مذهبی و سیاسی زمانه خود، آیینی را که تا حدودی از التقاط با سایر ادیان به وجود آمده بود، بنیان گذارد. این آیین در ابتدا مورد توجه شاپور یکم قرار گرفت که درصدد فرمانروایی بر ایران و انیران بود؛ چراکه ادیان و مذاهب همه شاهنشاهی را دربرمی گرفت و سبب یکپارچگی در قلمرو شاهنشاهی می شد؛ در ادامه بهرام یکم، بزرگان و درباریان، وجود مانی را نه فقط به خاطر ترس از جانشینی پادشاه، بلکه به خاطر حسد به علم، توانایی، دارندگی ها و محبوبیت وی برنتابیدند و او را به قتل رسانیده و پیروانش را نیز تحت تعقیب قراردادند.
During the history of Iran, especially the Sassanid period, a number of religious, political and social elites who intended to reform the structure of society became the victims of the socially disadvantaged background of the same situation in which they were determined to reform. Among these elites Mani can be mentioned. What characteristics of Mani is among the elites and why and how to support and excuse him by the Sassanian kings or in other words, the analysis of the connection and separation between them within the framework of Vilfredo Pareto's elite theory is the goal this research is based on. The research method is descriptive- analytic. This research shows based on the cultural, religious and political complexity of his time, Mani established a ritual that was partly ecstasy with other religions. This ritual initially was paid attention by Shapur I who sought to rule Iran and Aniran, because it included the religions of all the Imperial kingdoms and brought about unity in the realm of the Imperial kingdom. Later, Bahram I the elders and courtiers did not only stand Mani because of the fear of becoming the successor of the king, but because of envy of his knowledge, ability, hallmark and popularity murdered him and prosecuted his followers.
خلاصه ماشینی:
با گسترش آيين ماني که با سفر او و نمايندگانش به اطراف و اکناف شاهنشاهي همراه بود، روزبه روز به طرفداران اين کيش افزوده شد؛ بنابراين ، ملاحظه مي شود که چگونه ماني از نبوغ خود براي گذار از طبقۀ غير نخبگان به طبقۀ نخبگان استفاده مي کند و به قول پارتو، خود را به عنوان يک نخبه در دربار شاهنشاهي مطرح کرده و پايگاه اجتماعي تقريبا هم سنگي با ديگر نخبگان حکومتي به دست مي آورد؛ بنابراين ، بر اساس نظريۀ پارتو مي توان ماني را به عنوان يک نخبۀ ديني شناخت ؛ زيرا با ديدن شرايط حاکم بر اوايل دورة ساساني، با استفاده از عواطف نوآوري يا ترکيب پارتو، با اختلاط اديان گوناگون سنگ بناي آييني را نهاد که نه تنها در شاهنشاهي ساساني، بلکه در خارج از مرزهاي اين شاهنشاهي نيز رواج پيدا کرد و قرن ها بعد از انقراض ساسانيان نيز، به موجوديت خود ادامه داد؛ در واقع ، ماني توانست به يک نياز سياسي که مقبول شرايط سياسي حاکم بر آن دوران بود، پاسخ دهد و مقبوليتي نزد آنان فراهم آورد که يادآور نظريۀ چرخش نخبگان پارتو در حرکت از پايين به بالا يا همان حرکت از طبقۀ غير حاکم به طبقۀ حاکم است ؛ اما رفته رفته شکافي بين نخبگان به وجود آمد که روزبه روز پررنگ تر شد؛ به نحوي که به کشته شدن ماني منجر گرديد.