چکیده:
زمینه و هدف: مثنوی مولانا جلال‌الدین محمد بلخی یکی از آثار سترگ عرفانی است که با زیرساختی وحیانی و عرفانی، آموزه های بسیاری را در اختیار سالکان طریقت قرار میدهد. مولانا با ذوق ادبی و عرفانی خود بسیاری از جوانب ظاهری و معنایی آیات قرآن کریم از جمله آداب دعا و نیایش را در مثنوی مورد توجه قرار داده است.
روش مطالعه: یافته های این پژوهش بشیوۀ توصیفی - تحلیلی و بر مبنای سند کاری و مقایسۀ تطبیقی بین مسئلۀ دعا در قرآن کریم و مثنوی مولانا صورت گرفته است. در آغاز این تحقیق مبانی نظری مورد توجه قرار گرفته است، سپس نمونه های مناجات و دعا در مثنوی در بررسی تطبیقی با قرآن کریم تحلیل و واکاوی شده است.
یافته ها: دعا و نیایش و وابسته ها و متعلقات مفهومی آن در اندیشۀ مولانا و در منظومۀ فکری وی در مثنوی معنوی به نسبت شرایط و مراتب وجودی افراد، مظاهر و نمود گوناگون مییابد. این نمودها در ساختار شالوده گریز ذهن مولانا، در ظاهر متفاوت اما در باطن معانی واحدی دارند و آن هم تنها تقرّب به حق است.
نتیجه گیری: در اندیشۀ مولانا در مسئلۀ دعا و نیایش هم باید آدابدان بود و هم آداب گریز؛ ازاینرو آداب دعا یکی از مهمترین ژرفساختهای معنایی در مثنوی است که بسترساز نگرش شالوده شکنانۀ مولاناست.
BACKGROUND AND OBJECTIVES: The Masnavi of Maulana Jalaluddin
Mohammad Balkhi is one of the great mystical works that provides many
teachings to the seekers of the path with its revelatory and mystical
infrastructure. With his literary and mystical taste, Rumi has considered many
aspects of the appearance and meaning of the verses of the Holy Quran,
including the rites of prayer and supplication in Masnavi.
METHODOLOGY: The findings of this study have been done in a descriptiveanalytical
manner and based on a working document and a comparative
comparison between the issue of prayer in the Quran Maryam and Rumi's
Masnavi. At the beginning of this research, theoretical foundations have been
considered, then the examples of prayers in Masnavi have been analyzed and
analyzed in a comparative study with the Holy Quran.
FINDINGS: Prayer and supplication and its conceptual affiliations and
belongings are found in Rumi's thought and in his intellectual system in the
spiritual Masnavi according to the conditions and levels of existence of
individuals. These manifestations in the elusive structure of Rumi's mind have
different meanings in appearance but inwardly, and that is the only
approximation to the truth.
CONCLUSION: In Rumi's thought, in the matter of prayer, both etiquette and
etiquette should be avoided. Therefore, prayer etiquette is one of the most
important semantic structures in Masnavi, which is the bedrock of Rumi's
groundbreaking attitude.
خلاصه ماشینی:
مولانا با ذوق ادبي و عرفاني خود بسياري از جوانب ظاهري و معنايي آيات قرآن کريم از جمله آداب دعا و نيايش را در مثنوي مورد توجه قرار داده است .
With his literary and mystical taste, Rumi has considered many aspects of the appearance and meaning of the verses of the Holy Quran, including the rites of prayer and supplication in Masnavi.
نظم پريشان و خلاف عادت و منطق متعارف بيان که سايۀ مستدام فضايي قدسي را بر جهان متن قرآن فروافکنده است ، متأثر از مجموعه شرايط حاضر در فرايند تحقق وحي است که در هيچيک از متون کهن تا حدودي در مثنوي و غزليات شمس و غزليات حافظ نظيري براي آن نميتوان يافت » (بررسي سبک فکري مولوي، بررسي موردي: پديدة خواب ، اسعدي و همکاران : ص ١٧٢) کانون ، محور و مقصد نهايي انديشۀ مولانا خداست و در هستيشناسي او، رابطۀ انسان با خدا کريمانه ، وحدت آميز و عاشقانه است و اين رابطه بر محور قرآن و آيات کريمۀ آن بنا نهاده شده است تا جايي که ميگويد: مــن بــنــدة قــرآنــم اگــر جــان دارم من خاک در محمد مختارم گـر نـقــل کـنــد جـز ايـن کـس از گـفـتــارم بيزارم ازو وز اين سخن بيزارم (گزيدة غزليات شمس ، رباعي١٣٣٠).
با بررسيهاي بعمل آمده مقالۀ يادشده بيشتر به جنبه هاي علّي و مفاهيم عرفاني انديشۀ مولانا يعني مسئلۀ وحدت وجود و ارتباط آن با دعا پرداخته است و از اين منظر با جستار پيش رو تفاوت بنيادين دارد.
(
, 
, 
)
