چکیده:
مهاجرت معکوس بیانگر مهاجرت از نقاط شهری به مناطق روستایی است که در سرشماری های عمومی ایران با عنوان مهاجرت شهر به روستا داده هایی را ارائه می دهد که در واقع، مجموع مهاجران بازگشتی از شهر به محل تولد خود یعنی روستا،با مهاجرانی است که در شهر متولد ولی به روستا مهاجرت دائم کرده اند.هدف این تحقیق، بررسی و تحلیل تطبیقی مهاجرت معکوس- شهر به روستا، در مقیاس استانی بر پایه روش توصیفی- تحلیلی است. داده های مورد نیاز از سرشماری های سالهای 1385 و1395 از سایت مرکز آمار ایران برداشت شده است. طبق یافته های تحقیق، در مقطع 95-1385 در کل کشور، موازنه مهاجرت بین روستا و شهر برخلاف دهه های قبل از آن، متعادل شده است. از نظر حجمی، استانهای تهران، خراسان رضوی، مازندران و گیلان به تنهایی 33 درصد از کل مهاجران معکوس را جذب کرده در کل استانهای کشور، ضریب همبستگی منفی 477/ 0 بین شاخص محرومیت و نسبت مهاجران معکوس به جمعیت روستایی، نشان داده است که استانهای دارای مناطق روستایی محروم تر از نظر شاخص های محیطی، اجتماعی، اقتصادی، مهاجر معکوس کمتری داشته اند. در نهایت شکل های حاصل از نرم افزار ARC GIS نشان می دهد تباینات فضایی در سطح کشور از نظر مهاجرت معکوس، بسیار شدید و به نفع نواحی پرتراکم شمالی گیلان، مازندران و بوشهر و پیرامون کلان شهرهای تهران، مشهد، قم و یزد می باشد. بنابراین در یرنامه ریزی فضایی سرزمین ایران، کاهش سطح محرومیت مناطق روستایی استانهای چهارمحال و بختیاری، زنجان، کردستان، خراسان شمالی و هرمزگان از اولویت بالایی برخوردار است.
Reverse migration refers to the migration from urban areas to rural areas. The census conducted by the statistical center of Iran regarding the immigration from urban to rural areas provide data which actually reflects the total number of immigrants returning from the urban areas to their place of origin, rural areas, together with the immigrants born in the city but immigrated to the villages forever. The purpose of this research is studying and doing comparative analysis of return migration, from urban to rural districts, on the provincial scale based on the descriptive-analytical method. The information required by this research were collected from 2006 & 2016 censuses data, official website of statistical center of Iran. According to the results obtained by the present research, the migration balance between rural and urban areas has resulted in a new equilibrium state in contrast with the decade before that.In terms of volume, the provinces of Tehran, Khorasan Razavi, Mazandaran and Gilan have attracted 33% of the entire reverse migrants. In all provinces of the country, a negative correlation coefficient of 0.477 between the deprivation index and the ratio of reverse migrants than the rural population, has shown that the provinces with more deprived rural areas in terms of environmental, social, economic, have fewer reverse migrants..Finally, ARC and GIS software indicate that the spatial interactions throughout the country in terms of return migration is very strong in favor of densely populated cities of northern Gilan, Mzandaran, Bushehr and to some extent around the metropolises of Tehran, Mashhad, Ghom, as well as Semnan, Yazd and Ilam. Therefore, in the spatial planning for the Iranian regions, the rural districts in Chaharmahal and Bakhtiari, Zanjan, Kurdistan, North Khorasan and Hormozgan are of a higher priority.
خلاصه ماشینی:
بررسی تطبیقی نشان می دهد بیشترین تحول مثبت در استان های تهران ، ایلام ، یزد، سمنان ، خراسان جنوبی و رضوی و بیشترین تحول منفی در چهارمحال و بختیاری ، زنجان ، خراسان شمالی و هرمزگان اتفاق افتاده است .
از نظر حجمی ، استانهای تهران ، خراسان رضوی ، مازندران و گیلان به تنهایی ٣٣ درصد از کل مهاجران معکوس را جذب کرده در کل استانهای کشور، : ضریب همبستگی منفی ٠/٤٧٧ بین شاخص محرومیت و نسبت مهاجران معکوس به جمعیت روستایی، نشان ، داده است که استانهای دارای مناطق روستایی محروم تر از نظر شاخص های محیطی ، اجتماعی ، اقتصادی ، مهاجر معکوس کمتری داشته اند.
در نهایت شکل های حاصل از نرم افزار ARC GIS نشان می دهد تباینات ، فضایی در سطح کشور از نظر مهاجرت معکوس ، بسیار شدید و به نفع نواحی پرتراکم شمالی گیلان ، مازندران ، و بوشهر و پیرامون کلان شهرهای تهران ، مشهد، قم و یزد می باشد.
در نهایت به شاخص های مثبت و منفی موازنه و اثر بخشی مهاجرت بین روستا و شهر به تفکیک استانهای ایران و رابطه بین سطح محرومیت روستایی و مهاجرت معکوس پرداخته شده است .
در دهه نخست ، استانهای کهگیلویه و بویراحمد، کردستان ، آذربایجان غربی و اردبیل ، بیشترین و استانهای خوزستان ، مازندران و تهران کمترین میزان مهاجرت روستا به شهر را به خود اختصاص داده اند.