چکیده:
ارزیابی مخاطرات زیست محیطی سیلاب به عنوان رویداد اقلیمی و از جدیترین مخاطرات طبیعی ، ابزاری مناسب برای برنامه ریزی توسعه پایدار در محدوده سکونتگاه های انسانی است . این پژوهش در محدوده رودخانه گدارخوش که از غرب استان ایلام سرچشمه می گیرد و در جهت شرق به غرب جریان دارد تا به خاک عراق منتهی می شود انجام شده است . این رودخانه از قابلیت سیل خیزی بالایی برخوردار بوده و سالانه خسارات فراوانی را به محدوده های سکونتگاهی ایلام وارد میکند. هدف از این پژوهش ، بررسی هیدرولوژیکی (خصوصیات فیزیوگرافی و تحلیل هیدروگراف حوضه آبریز) به منظور شناسایی خصوصیات رودخانه و تعیین پهنه های آسیب پذیر خطر سیلاب در منطقه شهری و روستایی پیرامون کانال اصلی رودخانه است . این پژوهش با استفاده از داده های کتابخانه ای، داده های آماری سیلاب ، مدل های رقومی ارتفاع ، تصاویر لندست ، گوگل ارث ، نقشه های توپوگرافی و زمین شناسی و... در مدل هیدرولوژیکی (١-HEC)، با استفاده از سیستم مدل سازی هیدرولوژی(WMS) که یکی از دقیق ترین و علمیترین نرم افزارها در هیدرولوژیست انجام شده است . نتایج نشان می دهد که با بررسی ساخت و سازهای غیر اصولی شهر پیرامون رودخانه باعث افزایش خطر سیلاب در اطراف رودخانه گدار خوش شده است و حدود ٣/١٩ کیلومترمربع پهنه های سیلابی با خطر بسیار زیاد در اطراف کانال اصلی ایجاد کرده است . همچنین در ١٢ مقطع رودخانه سطح آب و سطح بحرانی در مواقع سیلاب با هم تلاقی می کند و باعث خسارات مالی و جانی فراوانی می شود. با توجه به نقشه های تهیه شده در این مدل ، مواضع پرخطر در شهر بطور دقیق قابل تفکیک و شناسایی شده و می تواند در خصوص برنامه ریزی شهری و کاهش خسارات ، راهکارهای مدیریتی ارائه کند.
Assessing the environmental hazards of floods as a hydro-climate event and one of the most serious natural disasters is an appropriate tool for sustainable development planning in the area of human settlements.This study was carried out in the area of Godardkhosh River which is highly flood-prone and causes major damages to Ilam habitats annually.The purpose of this study is hydrologica investigating (physiographic and hydrographic analysis of catchment area) in order to identify river characteristics and determine vulnerable flood risk zones around the main channel of the river.This study uses library data, digital elevation models, Landsat imagery, Google Earth and flood statistics in the HEC-1 hydrological model (using the Hydrology Modeling System (WMS), one of the most accurate and scientifically available). Most software has been done by hydrologists.The results show that by investigating the irregular construction of the city around the river, the risk of flooding around the Goddar River has increased and it has created about 3.19 km2 of high risk flood zones around the main canal. In addition, the 12 levels of the river cross the water level and the critical level in the event of floods, causing significant financial and toll losses. According to the maps prepared in this model, high-risk positions in the city can be accurately identified and identified and management strategies can be presented for urban planning and loss reduction.
خلاصه ماشینی:
تحليل هيدرولوژيکي مدل ١-WMS-HEC بر مخاطره زيست محيطي سيلاب در محيط هاي سکونتگاهي (رودخانه گدارخوش ايلام ) مهران مقصودي*- دانشيار دانشکده جغرافيا، دانشگاه تهران , ايران عارفه شعباني عراقي - دانشجوي دکتري ژئومورفولوژي ، دانشگاه تهران , ايران نفيسه اشتري، - دانشجوي دکتري ژئومورفولوژي ، دانشگاه شهيد بهشتي , تهران ايران تاريخ دريافت : ١٣٩٩/٠١/٢٥ تاريخ پذيرش : ١٣٩٩/١١/٢٥ چکيده ارزيابي مخاطرات زيست محيطي سيلاب به عنوان رويداد اقليمي و از جديترين مخاطرات طبيعي ، ابزاري مناسب براي برنامه ريزي توسعه پايدار در محدوده سکونتگاه هاي انساني است .
هدف از اين پژوهش ، بررسي هيدرولوژيکي (خصوصيات فيزيوگرافي و تحليل هيدروگراف حوضه آبريز) به منظور شناسايي خصوصيات رودخانه و تعيين پهنه هاي آسيب پذير خطر سيلاب در منطقه شهري و روستايي پيرامون کانال اصلي رودخانه است .
(به تصویر صفحه رجوع شود) شکل ١:موقعيت جغرافيايي منطقه (منبع : نگارنده ) يافته ها و بحث بررسي خصوصيات فيزيوگرافي حوضه آبخيز بعد از تعيين حدود حوضه آبريز(شکل شماره ٢) برخي از مهم ترين ويژگي هاي فيزيوگرافيک حوضه آبخيز توسط نـرم افـزار WMS محاسبه و مورد تحليل قرار گرفته است ، که در جدول ٢ به شرح زير مي باشد.
(به تصویر صفحه رجوع شود) شکل ٣ : هيدروگراف حوضه واحدSCS(منبع : نگارنده ) بعد از انجام مطالعات پايه براي تعيين محدوده هاي سيلاب رودخانه گدار خوش با استفاده از نرم افزار wms ابتدا براي تهيه نقشه - هاي آسيب پذيري و خطر ناحيه اي تعداد ٤٠ مقطع عرضي بر روي رودخانه گدارخوش در ٤ محدوده مشخص گرديد(شکل شماره ٤).