چکیده:
در فرایند بهره‌برداری از روایات، اساسی‌ترین نیاز، شناخت و فهم قطعات مختلف یک داده حدیثی و تحلیل آن با دیگر احادیث است که از دیرباز، به‌صورت دستی انجام می‌گرفته است. معجم‌های لفظی و موضوعی، با پشتوانه پژوهش انسانی، آماده‌سازی مطالب را با هدف دسترسی آسان فراهم نموده‌اند و آنچه در فرمت تخصّصی به‌عنوان یک فرایند خاصّ، مورد توجّه است، بارور نمودن و ارزش‌دار کردن کلمات و جملاتی است که هیچ‌یک از آنها، به جز در حروف و ساختار لفظی، تفاوتی با یکدیگر ندارند و رایانه به طور عادی، قابلیت فهم معنای آنها را ندارد. فرمت‌گذاری تخصّصی و ایجاد شبکه ارتباطی معنایی میان کلمات و به دنبال آن، بانک بزرگ‌داده‌های روایی، به‌عنوان پشتوانه‌ای غنی برای تغذیه و پردازش داده به شمار رفته و خروجی‌های جدیدی را در راستای زمینه‌سازی برای تولید علم و توسعه حدیث‌پژوهی و فراهم‌سازی بستری جامع برای مطالعه، تحقیق و دانش‌افزایی مخاطبان ارائه خواهد داد.
خلاصه ماشینی:
بهره‌برداری در شناخت احادیث یکتا و ایجاد خانواده حدیثی نظر به تفاوت استعداد اصحاب، راویان و ناقلان حدیث، به دنبال طولانی بودن محتوای برخی احادیث و نیاز نداشتن به همه متن در یک بحث خاصّ فقهی یا کلامی، و البته گاه با تمسک به روایاتی (1) که در آنها نقل‌به‌معنا و یا تقطیع جایز دانسته شده، بیشتر عالمان حدیث، تقطیع را همراه با شرایط آن جایز دانسته، مانعی برای آن ندیده (2) و حکمش را از اختصار، آسانتر گرفتهاند (3) که به‌عنوان شیوه‌ای رایج از سوی هر دو طایفه اهلسنّت و شیعه، مورد پذیرش واقع شده و به آن تصریح کردهاند (4)؛ چه صاحبان آثار با عباراتی نظیر: «الخبر»، «الحدیث طویل»، «قطعة من الحدیث»، «تقطیع فی العبارة»، «الحدیث طویل» و «زاد فیه»، به تقطیع تصریح کرده باشند و چه بدون آن، امروزه پس از گذشت زمان، با پدیده پراکندگی روایات، تصحیف، تحریف و سقط در اسناد و متون مواجه هستیم.
(جدول شماره 1) {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} جدول شماره 1: تجمیع عناوین مختلف یک راوی در یک نماینده پس از تفهیم «این‌همانی» راویان به رایانه، به‌منظور تعیین جایگاه قرارگرفتن راوی در سند و تشخیص صحیح طبقه آن، به جهت وجود تشابه اسمی میان راویان و نیز عناوین مشترک تمامی شیوخ و شاگردان راوی در نظر گرفته شده و یک راوی با شناسنامه روایی خود، توسط رایانه تحلیل خواهد شد؛ نمونه‌ای از هوشمندسازی رایانه برای شناسایی راویان، با این نتیجه مواجه است: الف.
(
, 
, 
)
