چکیده:
کتاب حاضر با عنوان پرترههای سلطنتی قاجار، در قالب کتابچهای راهنما به قلم جولین رابی، پژوهشگر حوزهی هنرهای اسلامی و مدیر اسبق گالری فریر و سکلر واشنگتن در ادامهی نمایشگاه "نقاشیهای سلطنتی قاجار" در سال 1999 م. در لندن به رشتهی تحریر درآمده است. هدف مولف از نگارش این کتاب علاوه بر معرفی 43 اثر به نمایش درآمده در نمایشگاه، تحلیل بصری این آثار در چهارچوبی تاریخی- اجتماعی بوده است. بازهی زمانی مورد نظر رابی، نه سراسر عصر قاجار بلکه سدهای از آن مشتمل بر ابتدای دوران سلطنت فتحعلی شاه تا پایان حکومت ناصرالدین شاه (1212-1313 ه. ق) است. چراکه از منظر مولف، این دو پادشاه جایگاهی ویژه در روند تحولات هنرهای بصری و به عبارت بهتر تصویر در عصر قاجار داشتهاند. ما نیز در این پژوهش برآنیم تا با مرور شیوهی ارائه و بررسی آثار تصویری مذکور در این کتاب، الگوی ذهنی مورد استفادهی رابی را در دستهبندی و معرفی اقلام هنری شناسایی نموده و بر مبنای آن رویکرد او را نسبت به هنرهای بصری عصر قاجار که آثار آنها اغلب در چهارچوب اصلیترین جریان هنری آن دوران یعنی پیکرهنگاری درباری خلق شدهاند، تحلیل نماییم.
The present book, entitled “Qajar Portraits”, in the form of a handbook by Julian Raby, a researcher in the field of Islamic Art and former director of the Freer and Sackler Gallery in Washington, was published in continuation of the "Qajar Royal Paintings" exhibition which was held in London in 1999. The author's purpose in writing this book, in addition to introducing the 43 works displayed in the exhibition, is the visual analysis of these works in a socio-historical context. The period intended by Raby in this book is not the whole of the Qajar age, but a century of it, including the beginning of the reign of Fath Ali Shah until the end of the reign of Nasser al-Din Shah (1213-1313 AH). Because from the author's point of view, these two kings had a special place in the development of Visual Arts, or in other words, the Image in the Qajar age. In this study, we also intend to review the method of presenting and examining the visual works mentioned in this book, identify the mental pattern used by Raby in classifying and introducing them, and based on that, his approach to analyze the Visual Arts of the Qajar age, whose works are often created in the context of the artistic main stream of that time, named Royal Portraiture
خلاصه ماشینی:
1. مقدمه جولین رابی (Julian Raby) پژوهشگر حوزۀ هنرهای اسلامی و مدیر اسبق گالری فریر و سکلر واشنگتن (Freer and Sackler Gallery) در کتاب پرترههای سلطنتی قاجار، که همچنین عنوان نمایشگاهی است که در سال 1999 در لندن و در ادامۀ نمایشگاه «نقاشیهای سلطنتی قاجار» (موزۀ برکلین، نیویورک) برگزار شده است، میکوشد تا مجموعهای از آثار تصویری و نقاشیهای خلقشده در حدفاصل دورۀ سلطنت فتحعلیشاه و عصر ناصری یا بهتعبیر خودش «سدۀ قاجار» را بهنمایش بگذارد.
فالک در این کتاب، باتوجهبه یکسانبودن رسانۀ هنری، آثار نقاشی را برمبنای هنرمندان خالق آنها دستهبندی کرده و درواقع محوریت را بر نقاشان قرار داده است، درحالیکه رابی در پرترههای سلطنتی قاجار، که از کتاب فالک، جدیدتر و در سال 1999 منتشر شده است، با درنظرداشتن تنوع آثار از لحاظ رسانه برای دستهبندی اقلام هنری در درجۀ اول رسانه و سپس نظم کرونولوژویک و تقویمی خلقِ آنها را موردتوجه قرار داده است.
[XLV] لذا میتوان در نظر داشت که در روند شکلگیری و رواج پیکرهنگاری درباری بهعنوان جریان اصلی هنری در عصر قاجار، علاوهبر مراودات سیاسی و فرهنگی دربار و بزرگان قاجار با کشورهای اروپایی و عواملی بیرونی از این دست که مؤلف در کتاب خاطرنشان کرده است، مؤلفههای درونفرهنگی همچون کمرنگترشدن منعیات مذهبی نیز بیتأثیر نبوده است؛ موضوعی که میتواند محل پژوهشهای آینده قرار گیرد.
درنهایت، باتوجهبه اهمیت آثار تصویری بررسیشده در این کتاب و بهطور خاص پرترههای سلطنتی که برخی از آنها، همچون تصاویر فتحعلیشاه، درحکم شمایل (icon)[XLVI] برای نقاشی ایرانی و پیکرهنگاری درباری محسوب میشوند و نیز برخورداری اثر از کتابشناسی فارسی و لاتین درخور اعتنا، مطالعه و مرور آن بهعنوان دیباچهای بر پژوهشهای هنر ایران و نقاشی عصر قاجار به محققان و علاقهمندان این حوزه توصیه میشود.