چکیده:
پژوهش حاضر برآن است، کتابچههای جمع و خرج همدان و قراگوزلو را در سالهای 1304 و 1306 ق، بازخوانی و تحلیل نماید و به این پرسش پاسخ دهد که کتابچههای مالیاتی همدان و قراگوزلو مشتمل بر چه عواید، هزینه و اطلاعات اقتصادی است و چه کمکی به فهم تاریخ دیوانی و اقتصادی منطقه میکند؟ دادههای اصلی پژوهش از کتابچههای دخل و خرج مالیاتی همدان استخراج و از منابع دست اول تاریخی، اسناد و تحقیقات جدید برای توضیح اصطلاحات دیوانی و سیاقی استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان داد، مالیات بر زمینهای کشاورزی مهمترین منبع مالیاتی همدان در عصر قاجار بود. در این راستا، بیشترین مخارج مالیاتی همدان به سران ایل قراگوزلو متشکل از عالیشأن، سران نظام و نیز هزینه نگهداری افواج، سواران و مستحفظان راهها اختصاص یافته بود. بعد از مخارج قشون، مصارف دیوانی، حقوق و مزایای حاکم و متولیان، و عوایدی کدخدایان قرار داشت. میزان اندکی از درآمدهای ایالتی بهمصرف محلی، توسعه کشاورزی و هزینههای عمرانی میرسید.
Tax booklets are significant historical evidence from the Qajar era. Most of these booklets have been written in Siyaq chirography, containing valuable information about the Qajar period's economic, social, cultural, and local history. Taking advantage of a historical approach and statistical techniques, the present article aims to review and process revenue and expenditure booklets of Hamedan and Qaraguzlu in the years 1304 and 1306 AH: how Hamedan Province's taxes were collected and spent during this time. The primary data used to answer this question are extracted from the revenue and expenditure booklets. Historical sources and contemporary studies are also used to explain the technical terms used in these tax booklets. The study results indicate that the tax on agricultural lands was an essential taxation resource. It was mainly allocated to the tribal chiefs and military costs and the expenses related to court, rulers, and alderpersons. The budget for construction substructures and agriculture development was relatively insignificant.
خلاصه ماشینی:
بررسی و تحلیل کتابچه های مالیاتی جمع و خرج ایالت همدان و قراگوزلو در سال های ١٣٠٤ و ١٣٠٦ ق رضا صحت منش ١، احمد دستوان ٢، مصطفی آقابیگی پور 3 (دریافت مقاله : ١٤٠٠/١٠/٢١، پذیرش نهایی: ١٤٠١/٠٢/٣١) چکیده پژوهش حاضر برآن است ، کتابچه های جمع و خرج همدان و قراگوزلو را در سالهای ١٣٠٤ و ١٣٠٦ ق، بازخوانی و تحلیل نماید و به این پرسش پاسخ دهد که کتابچه های مالیاتی همدان و قراگوزلو مشتمل بر چه عواید، هزینه و اطلاعات اقتصادی است و چه کمکی به فهم تاریخ دیوانی و اقتصادی منطقه میکند؟ داده های اصلی پژوهش از کتابچه های دخل و خرج مالیاتی همدان استخراج و از منابع دست اول تاریخی ، اسناد و تحقیقات جدید برای توضیح اصطلاحات دیوانی و سیاقی استفاده شده است .
در این میان ، همدان یکی از مناطق کسب درآمد مالیاتی حکومت در عصر قاجار به شمار میآمد؛ زیرا زمین های کشاورزی و سرزمینی غله خیز داشت ؛ بنابراین از مالیات نقدی و جنسی درخور توجه ای شامل گندم، جو و کاه برخوردار و هر سال محل حضور مودیان مالیاتی ، مستوفیان ، مباشران و خوانین بود.
پرسش اصلی و فرضیه ؛ به منظور پرداختن به کتابچه های مالیاتی ، این پرسش مطرح شد که کتابچه های مالیاتی همدان و قراگوزلو مشتمل بر چه عواید، هزینه ها و اطلاعات اقتصادی است و چه کمکی به فهم تاریخ دیوانی و اقتصادی منطقه میکند؟ با بررسی مقدماتی ، این فرضیه مطرح شد که میان شیوه جمع و خرج مالیات با ساختار سیاسی و اجتماعی عصر قاجار رابطه دوسویه ای برقرار بود.