چکیده:
تبیین نحوه ادراک از مهمترین مباحث معرفتشناسی در مکاتب فلسفی است. مُثل افلاطون، تجرید ارسطو، مواجهه ابنسینا، انشا و مشاهده ملاصدرا، عنوان کلی سبزواری و... نمونههایی از تلاش برای تبیین نحوه ادراک در نفس انسانی بودهاند. در دوره اخیر علامه طباطبایی دیدگاهی متفاوت در ادراک حسی ارائه کرد. به نظر علامه حصول ادراک حسی، مسبوق به شهود حقایق مثالی به علم حضوری است. واقعیت مساوق وجود است و ماهیت اعتباری اضطراری است که از جهت ارتباط نفس با مقدمات طبیعی حاصل شده است. عرفا نیز با تأکید بر وجود واحد مطلق، تعینات و ماهیات را حاصل نسبت و اعتبار معرفی کردهاند. در این مقاله به روش تحلیلی، دیدگاه علامه را تقریر کرده و نزدیکی ایشان به مبانی عرفانی در هستیشناسی و معرفتشناسی را نشان دادهایم. علامه در این نگاه علم حصولی را نه مرتبط با ماهیت خارجی یا حدود وجود مادی که در مواجهه حضوری با وجود، تبیین نموده و از این رهگذر به نگاه عرفان نظری نزدیک شده است.
Introduction: Perception issues are one of the most important
topics in epistemology in various philosophical schools in the recent
period, Allameh Tabatabai offered a new perspective on perception,
which is based on specific principles and with specific results.
According to Allameh, epistemology is based on intuition of rational
truths but because of communicate with the Material preliminaries It
is called Imaginary knowledge
Methodology: The present article is a theoretical research, so in
this article, the library research method has been used. The steps in
this method are determining the problem, formulating a brief and
detailed plan, referring and collecting sources and information, writing
and summarizing, analyzing and processing data, and presenting the
desired result. Therefore, the focus of this article is on library research
methods. According to this method, after preparing the research plan,
various sources have been collected from existing libraries and
software, then the detailed research plan is prepared and its important
chapters are identified.
Then, various philosophical and mystical sources are referred and
research papers are prepared. Then, the final analysis and writing of
different chapters of the article are performed and the desired results
are inferred and argued during the research. . Based on this method,
Allameh's view on the issue of sensory perception has been explained.
Also, the analytical-comparative method has been compared with the
view of mystics on this issue, and the closeness of Allameh's view to
mystics has been proven in terms of principles.
Findings: Allameh Tabatabai has moved against other philosophers
in explaining the quality of sensory perception. Famous philosophers
explained sensory perception using the external nature of objects
whose imagination are produced in the mind, but Allameh explained
the nature of sensory perception without using it.
In this particular view, Allameh Tabatabai has crossed
philosophical principles and approached special mystical principles.
According to Allameh, in his view, close to mystical principles, he
has not interpreted the universe according to the levels of existence.
Rather, he has explained the universe with the theory of the
emergence and ventricle of the existence.
In this theory, Allameh, like mystics, has spoken about the
inclusion and encirclement of existential worlds and their presence
together. This proves the closeness of Allameh's view to the mystical
view
Contrary to the philosophical view, Allameh Tabatabai discusses
the precedence of present knowledge, which is one of the foundations
of Allameh's epistemology in the realization of sensory perception,
and it can be considered as arising from the same view of Allameh's
mystical ontology.
The popular view considers nature as the mediator of perception,
which is the criterion of the correspondence between the mind and the
outside. According to Allameh, the beings of the higher world belong
to the sensory perceptions, which are the cause of these material and
natural beings and have all their perfections.
According to Allameh, the sensory perception of the material world
is the same as the presence perception of the reality of these objects in
the higher world. Allameh's view is close to mystical intuition in this
respect.
Conclusion: Allameh Tabatabai has a special point of view in
explaining sensory perception. In this view, it has crossed the common
philosophical foundations and approached the mystical foundations in
ontology and epistemology.
خلاصه ماشینی:
«حق تعالي به حسب طالبيت اسما مظاهر خود را و اقتضاي هر عين ثابتي براي ظهور خارجي، به تجلي فيض مقدس که از حيث بطون مطلق و بدون هيچ اطلاق و از حيث ظهور از عقل اول تا عالم عناصر عين هر کدام از اشيا به حسب مرتبه وجودي او ميباشد، متجلي و ظاهر ميشود» (همو، ١٣٨١، ص ٤٨٩)؛ چنان که مراتب اين ظهور حضرات عرفاني و عوالم فلسفي را شکل ميدهد که در آثار عرفاني علامه بدان تصريح شده است : «از آنچه گذشت ، به دست ميآيد که در دار هستي چهار عالم کلي تحقق دارد که به تناسب شدت وجود ترتيب يافته اند و هر يک بر طبق ديگري ميباشند: اول عالم اسما و صفات که لاهوت ناميده ميشود، دوم عالم تجرد تام که عالم عقل و روح و جبروت نام دارد، سوم عالم مثال که به آن عالم خيال و مثل معلقه و برزخ و ملکوت گويند، چهارم عالم طبيعت که به آن ناسوت گويند» (همو، ١٣٨٨، ب ، ص ١٥٨).
در مرتبه بعد از اين ادراک حضوري و در نگاهي مقايسه اي با موجودات مادي، نفس آن متعلق واقعي ادراک را صورت و ماهيت اشياي مادي و طبيعي تلقي ميکند؛ بنابراين علوم حصولي در نگاه علامه ، مأخوذ از ادراک حضوري و با مداخله وهم و خيال حاصل ميشود: «معلوم با وجود خارجي خود براي عالم حاضر ميشود و اين علمي شهودي و حضوري است که به دنبال اين ادراک حضوري، مدرک به وجود مادي داراي آثار خارجي آن منتقل ميشود...
(
, 
, 
)
