چکیده:
کشورهای اسلامی علی‌رغم داشتن مشترکات، به دلیل تمایزات متنوع آبستن نابسامانی، اختلاف، عدم همکاری و بی‌اعتمادی هستند. مقاله حاضر حج را به عنوان یک سرمایه اجتماعی، راه حل این مسائل دانسته و آن را در پیام‌های رهبری به حاجیان بررسی کرده است. نگارنده در این تحقیق، که برای کارگزاران حج کاربردی است، برای کشف مضامین سرمایه اجتماعی با روش تحلیل مضمون، همه پیام‌های رهبری به حاجیان را (از سال 1368 تا 1400) در پاسخ به این سوال که «آیا حج می‌تواند به عنوان سرمایه اجتماعی در حل مسائل کشورهای اسلامی کاربرد داشته باشد؟» مطالعه کرده است. یافته‌های تحقیق در قالب جدول‌های مضامین پایه، سازمان‌دهنده و فراگیر و شبکه مضامین نشان دادند که حج: 1. یک شبکه روابط و انجمن داوطلبانه بین‌الملل اسلامی است؛ 2. برنامه‌های مشترک آن از عناصر مهم همگرایی و اعتماد‌سازی هستند؛ 3. عرصه تعامل و همبستگی‌‌جوامع اسلامی است؛ 4. عرصه شناخت و بازشناسی ملل اسلامی است؛ 5. منبع تولید قدرت است. از این مولفه‌های سازنده در دهه‌های اخیر با عنوان «سرمایه اجتماعی» نام برده می‌شود.
Islamic countries, despite their commonalities, suffer from disorder, disputes, lack of cooperation and distrust due to their diversities. This article finds Hajj as a social capital for solving these problems and analyzes them in the Supreme Leader’s messages to the pilgrims during the time period of 1989–2021. In this research that is applicable to pilgrims, the author analyzes the messages by the thematic analysis method to discover the implications of this social capital to answer the question: is it possible to refer to Hajj as a social capital in solving the problems of Islamic countries? The research findings in the form of the tables of basic, organizing, and inclusive themes and the network of the themes showed that: 1. Hajj is a network of relations and an international Islamic voluntary association; 2. Common rites of Hajj are the important components of convergence and trust building; 3. Hajj is a ground for interaction and solidarity between Islamic nations; 4. Hajj is a ground for recognition and familiarity of Islamic nations; and 5. Hajj is a source of creating power. These creative components have been called “social capital” in recent decades.
(
, 
, 
)
