چکیده:
این مقاله به بررسی نظریاتی می پردازد که از نیمه قرن گذشته درباره کشورهای غنی از منابع طبیعی شکل گرفته است. در این راستا نظریات برآمده از ادبیات توسعه و همچنین گفتمانها و نظریات دولت رانتی، بیماری هلندی و نفرین منابع و نظریات نهادی که تلاش داشته اند ساختار سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی این کشورها را بررسی نمایند مورد تحلیل قرار گرفته‌اند و تحولات آنها تا زمانه حاضر بررسی شده است. در اینجا، ضمن اشاره به محورهای اصلی این نظریات، و نقد درون و برون گفتمانی آنها، خلاهای نظری و تجربی این نظریه ها برجسته شده و تلاش شده است با تاکید بر نقاط قوت و ضعف آنها امکانی برای نقادی و بازسازی این نظریات و گفتمانها فراهم گردد. مسیری که ضمن ارایه مروری انتقادی بر نظریات موجود، می تواند راه را برای مطالعات تجربی آینده هموارتر سازد. بر این مبنا بی توجهی به ریشه‌های تاریخی شکل گیری دولت و اقتصاد در بسیاری از این جریانات پژوهشی و نیز ویژگی خاص پرداخت به مساله سیاست و دولت در جریانات دیگر و نیز تحلیل نظام‌های اجتماعی این کشورها بر اساس الگوهای استاندارد در اغلب گفتمانهای مربوطه، در روایتی که در مقاله حاضر ارائه شده است مورد تاکید قرار گرفته اند.
This article deals with investigating theories developed from the middle of the last century about countries with abundant natural resources. In this regard, related theories in development literature as well as discourses and theories of Rentier State, Dutch disease, resource curse and also institutionalist theories that tried to evaluate the political, economic, cultural and social structures of these countries have been analysed. Furthermore, their changes to date were also explored. While referring to the main courses of these theories as well as the internal and external criticisms, the current article tries to highlight theoretical and empirical gaps. An attempt was also made to allow criticizing and reformulating these theories and discourses by emphasizing on the strength and weakness points. This can pave the way for future empirical studies while also providing a critical review of available theories.Key words: resource rich countries, rentier state, resourse curse, institutional analysis, Dutch disease
خلاصه ماشینی:
درواقع برخلاف برخي مدعيات منتقدان نظريات نسل اول و دوم توسعه ، در موارد زيادي بيش از آنکه استفاده از اين استراتژي ها به برآمدن رژيم هاي غير دموکراتيک يا نظام هاي محدود سياسي و اقتصادي منجر شده باشد، چنين نظام هايي از اين استراتژي ها بهره برده اند و در ديدگاهي کلي، نوعي قرابت انتخابي ميان رژيم هاي غير دموکراتيک يا دموکراسي هاي محدود شکننده با استراتژي هاي توسعه دولت محور به وجود آمده است ؛ اما اين مسئله با در نظر گرفتن نقش منابع معدني در اقتصاد و سياست کشورهاي غني از اين منابع ، ابعاد پيچيده تري نيز به خود گرفت .
Resource Curse مستقل شناخته مي شوند، گستردگي بيشتري دارند چراکه تقريباً تمامي عوامل موجود در دستگاه هاي نظري پيشين ، به متغيرهاي مستقل اين چارچوب بدل شده اند: بيماري هلندي (١٩٩٧ ,Warner &sachs ;٢٠٠١ ,Auty)، رانت جويي ( & Deacon ;٢٠٠٢ ,Torvik ٢٠١٥ ,Rode; )، کاهش انباشت سرمايۀ انساني (b٢٠٠١ ,Gylfason)، مديريت نامناسب درآمدها توسط دولت (٢٠٠١ ,b; Auty٢٠٠١ ,Gylfason)، کاهش انگيزه و عمل پس انداز و سرمايه گذاري (b٢٠٠١ ,a; Gylfason٢٠٠١ ,Gylfason)، سياست هاي مالي همراه چرخۀ دولت و همين طور نوسانات درآمدهاي منابع طبيعي ( ,.
Chekouri et al ٢٠١٣ ,Pesaran &Mohaddes ;٢٠١٧)، کيفيت پايين نهادهاي سياسي و اقتصادي که خود با استفاده از عواملي نظير نوع رژيم سياسي، نحوة حکمراني، توزيع رانت ، سرکوب و يا وضعيت دولتي که بر قانون و ماليات گيري مبتني نيست شاخص سازي مي شود (٢٠٠٧ ,Godris &Collier ;١٩٩٩ ,Ross ,٢٠١١ ,Gylfason)، عدم ارتقاي يک بخش کارخانه اي مولد که منبع اصلي پيشرفت تکنولوژيک است (١٩٩٥ ,Warner &Sachs ).
(
, 
, 
)
