چکیده:
در سالهای پس از جنگ جهانی دوم، تلاش برای تدوین برنامه عمرانی کشور بار دیگر جدی تلقی شد و نتیجة آن اجرایی شدن نخستین برنامه عمرانی ایران در سال 1327 خورشیدی بود. در راستای اجرای اهداف این برنامه که از مهمترینِ آنها افرایش تولید بود، مقامات دولتی متوجه کارخانههای مازندران شدند. با توجه به اتقاقات سالهای پس از شهریور بیست و ناآرامیهای رخ داده در آن سال ها، کارخانههایی مانند کارخانه پارچهبافی شاهی یا حریربافی چالوس تبدیل به کارخانههای زیانده شدند. اقدامات مقامات سازمان برنامه در رفع این نقصان، با عکسالعمل کارگران این کارخانهها که سالهای سختی را پشت سر میگذاشتند روبرو شد. این مقاومت کارگری در نهایت به یک رویارویی خونین در شهر شاهی منجر شد. هر چند نمیتوان از آتش گشودن بر روی کارگران چشم پوشید، اما تلاشهایی در بعد از این رویداد خونین برای ارتقاء سطح زندگی کارگران هر چند نارسا، صورت گرفت. در این مقاله به کم و کیف این مقاومت و تلاش دو طرف ماجرا در خلال این دوران پرداخته شده است.
In the years after World War II, the attempt to formulate the country's development plan was considered serious again, and the result was the implementation of Iran's first development plan in 1327. In order to implement the goals of this program, the most important of which was to increase production, government officials noticed the factories in Mazandaran. Due to the events of the years after September 20, the riots that took place in those years, factories such as the royal weaving factory or the Chalous silk weaving factory became unprofitable factories. The actions of the officials of the program organization to eliminate this shortcoming were met with a reaction from the workers of these factories, who were going through difficult years. This workers' resistance eventually led to a bloody confrontation in the royal city. Although the opening fire on the workers can not be ignored, efforts were made after this bloody event to raise the living standards of the workers, although unsuccessful. This article deals with the extent of this resistance and the efforts of both sides of the story during this period
خلاصه ماشینی:
مقاومت در برابر اجرای نخستین برنامه عمرانی درکارخانه های مازندران ١٣٢٨-١٣٢٩ مصطفی نوری * چکیده در سال های پس از جنگ جهانی دوم ، تلاش برای تدوین برنامه عمرانی کشور بـار دیگـر جدی تلقی شد و نتیجۀ آن اجرایی شـدن نخسـتین برنامـه عمرانـی ایـران در سـال ١٣٢٧ خورشیدی بود.
(دموکرات ایران ، ١٨ /٩/ ١٣٢٥، صص ٤ و ١) پیش از پرداختن به وضعیت کارخانه ها پس از سرکوبی حزب توده در آذر ١٣٢٥ بایـد به یک نکته اشاره کرد: در خلال سالهای نخست دهه بیسـت کـه حـزب تـوده در نـواحی کارگری ایران مانند مازندران و اصفهان در تمامی ارکان کارخانـه هـا نفـوذ پیـدا کـار کـرد.
(کیهان ، ١٣٢٨/٧/٢٥، ص ٤) هر چند نمی توان تلاش هایی نظیر تاسـیس آموزشـگاه شـبانه برای کارگران حریربـافی (نجـات ایـران ، ١٣٢٨/١٠/١، ص ٤) و تشـکیل شـرکت تعـاونی کارگران نساجی شاهی (کیهان ، ١٣٢٨/١٢/٤، ص ٤) را در ماه های بعد نادیـده گرفـت ، امـا ماجرای به تاخیر افتادن حقوق کارگران در آن روزها نشان از وضعیت بحرانی کارخانـه هـا دارد؛ کارگران کارخانه حریربـافی چـالوس در اواخـر سـال از پرداخـت نشـدن چندماهـه حقوقشان شکایت داشتند (داد، ١٣٢٨/١١/١٤، ص ٣) و کـارگران شـاهی بـه علـت کمـی حقوق تقاضا داشتند از صندوق تعاون به آنها وام داده شود.
(سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران ، ٢٩٠/٣٧٢٩) طبق برآورد صورت گرفته از سوی مقامات استان کارخانه نساجی شاهی صرف نظر از استهلاک در هر ماه به صورت تقریبی هفت میلیون ریال متضرر می شد و یکی از علل ایـن زیان فاحش وضع نامناسب پرداخت دستمزد کارگران بود.