چکیده:
یکی از مهمترین مبانی اسلام که نیاز به تبیین در مجازاتهای اسلامی دارد، «خصوصیت شریعت سمحه و سهله» است که از حدیث نبوی: «إنی بعثت علی الشریعة الحنیفیة السمحة السهلة» اتخاذ شده است. استناد فقها و متکلمین به این اصل نشان از اعتبار بالای آن دارد. اصل شریعت سمحه و سهله از یک طرف به عنوان یکی از عوامل متمایزکنندهی اسلام از سایر ادیان در وضع احکام اولیه شناخته میشود و از طرف دیگر بهصورت قاعدهی نفی حرج در احکام ثانویه کاربرد دارد. تأثیر این اصل بر نظام جزایی اسلام بهخصوص مجازاتهای حدی به نحوی است که سبب تلطیفتر شدن این مجازاتها نسبت به قبل از اسلام شده و در طول زمان با اعمال قاعدهی نفی حرج و ایجاد یک اصل اخلاقی سهل اندیش مانع از خارج شدن کیفرهای حدی از اهدافشان میگردد و زمینه را برای ارتقای عدالت کیفری فراهم میکند.
One of the most important principles of Islam, which needs to be explained in Islamic penalties, is the "exclusivity of the Shari'a of easy and tolerant", which is taken from the Prophetic hadith: I was sent upon the easy and tolerant true Shari’a. The reference of jurists and theologians to this principle shows its high validity. So, this principle has been recognized as one of the factors of Islam distinguished from other religions in the devising primary rulings and also as a rule of negation of hardship in secondary rulings. The effect of this principle on the Islamic penal system, especially penal punishments, is to soften these punishments as compared to pre-Islamic era, and by applying a rule of negation of hardship and creating a facilitating moral principle, it prevents certain punishments from going beyond their goals and provides the context for the upgrade of criminal justice.
خلاصه ماشینی:
اصل سمحه و سهله با توجه به مسلک ها و خوانش های متفاوتی که در ميان فقها وجود دارد دارای کارکردهای متفاوتی میباشد، برای مثال در يک مسلک آن را به عنوان مرجح شرعی در مقام تعارض دو دليل میتوان پذيرفت و در يک مسلک ديگر اين کارکرد پذيرفته شده نيست .
» در کتب قواعد فقه ذيل قاعده لاحرج دو نکته در مورد اين آيه بيان شده است : اولا نفی حکم حرجی در اسلام به دليل سمحه و سهله بودن شريعت است (مکارم شيرازی، ١٦٣/١) و ثانيا اطلاق و عموميتی که در اين نفی وجود دارد همه ی احکام و مقررات شرعی را در برمیگيرد.
کارکرد اصل سمحه و سهله در شريعت با توجه به ادله ی شرعی که برای سمحه و سهله بودن شريعت اسلام ذکر شد اين سوال مطرح میشود که اصل سمحه و سهله يک قاعده ی فقهی است و يا يک مسئله ی اصولی؟ اصل سمحه و سهله با توجه به کليتی که در شريعت دارد به عنوان مبنای شريعت در احکام و اخلاق اسلامی به حساب می آيد به همين دليل هم در قواعد فقه و هم در طريق استنباط احکام شرعی ظهور دارد و در هر کدام از مسلک های فقهی مورد توجه است .
براساس ادله ی اصل سمحه و سهله چند کارکرد برای آن میتوان تصور کرد: اول - اينکه شارع اين اصل را سبب تمايز اسلام از ساير اديان در نحوه ی وضع احکام اوليه قرار داده است .
نتيجه گيري اصل سمحه و سهله بودن شريعت يکی از مهم ترين مبانی اسلام در وضع احکام شرعی با جهت گيری اتمام مکارم اخلاق است .