چکیده:
مسأله تزاحم یکی از مسائل مهم علم اصول و از مباحث عقلی است که اصولیان با استفاده از آن می توانند مشکلات تنافی بین احکام در مقام امتثال را حل ّوفصل نمایند. شهید صدر تزاحم را از باب تعارض حقیقی خارج کرده و در باب ورود داخل می داند. از حیث متعلَّق با وجود اختلاف در تقسیم بندی می توان آن را در سه جمله: تزاحم ناشی از عدم قدرت مکلّف، تزاحم ناشی از مقدمیّت حرام برای واجب و تزاحم ناشی از تلازم اتفاقی دو فعل در خارج خلاصه کرد. تزاحم در زمینه احکام و ملاکات به وجود می آید؛ و در صورت مجبور شدن به ترجیح متعلَّق یکی از این دو، ترجیح در مورد اول از وظائف مکلّف ودر مورد دوم به دست مولی می باشد. مقتضای قاعده اولیه در باب تزاحم بین احکام، تخییر و در بین ملاکات تخییر نیست، چون به دست آوردن آنها برای عقل امکان‌پذیر نیست. مهم ترین ثمره تعادل و تساوی بین دو حکم متزاحم، وحدت و تعدد مجازات است. اگر متزاحمان از حیث اهمیت مساوی نباشند، حکمی که مهم تر است بر دیگری مقدّم می شود؛ بنابراین، اصولیان مرجّحات متعددی را برحسب متعلّقات حکم ذکر نموده‌اند که هر کدام از این موارد، دارای آثار زیادی در ابواب مختلف فقه است. از آنجا که علما در خصوص مجرای تزاحم و اقسام آن و مسؤول تشخیص و راه های علاج آن اختلاف نظر دارند بررسی آن دارای اهمیّت بسزایی است؛ لذا نگارندگان با روش توصیفی- تحلیلی به ابعاد گوناگون آن پرداخته‌اند.
Interference is the important issue in methodology and intellectual debate by which Usulis can solve problems of the contradiction among edicts in obedience position. Shahid Sadr has excluded the interference from real conflict and included it in the entry part. From the view point of object of association , despite of difference in dividing , it can be summarized in three sentences: interference from lack of capacity of legally commanded person , interference from precedence of unlawful issue for obligatory and interference from casual correlative two external act . interference exists in edicts and common basis ; when preference of object of association of one of them is forced , the preference in the first issue( edicts) of duties of the legally commanded person and the second issue ( common basis) is by the master. Inquirer of the primary rule in the interference among edicts is disambiguation and it is not among common basis, because, it is impossible to gain the intellect. The most important result of balance and equality between two interference edicts is unity and plurality of punishments. If interfered edicts are not equal importantly , the edict which is more important precedes other one. However, Usulis have mentioned different preferable edicts in terms of object of association of edict , each of them has many effects in different issues of jurisprudence. Since jurists have difference in interference and its categories and are responsible for it and its correction ways , it is important to investigate it; thus, authors have investigated it by descriptive-analytic method.
خلاصه ماشینی:
همچنين مسأله تعارض براساس تنافي دو حکم در مقام جعل و قانونگذاري است و اين نيز ربطي به وجود ملاک و عدم آن ندارد؛ لذا مسأله تبعيت احکام از مصالح و مفاسد، هيچ دخالتي در دو مسألۀ تزاحم و تعارض ندارد (خوئي ، ١٤١٧: ٢٠٥/٣)؛ بنابراين ، با توجه به تعاريفي که براي تعارض و تزاحم از مشهور علماي اصول فقه ارائه شده است ، تفاوت ميان اين دو چنين است : تعارض در جايي است که تنافي و ناسازگاري مدلول و مضمون دو يا چند دليل لفظي، مربوط به مقام تشريع و قانون گذاري باشد، اما اگر اين ناسازگاري، مربوط به مقام امتثال و انجام تکليف بوده و انجام هر دو در زمان و مکان واحد، ممکن نباشد تزاحم وجود دارد (نائيني، ١٣٧٦: ٣١٧/١).
(
, 
, 
)
