چکیده:
فرهنگ و تمدن جوامع بشری به حدی به هم پیوسته است که گاهی جداسازی آنها از هم، همانگونه که جمع اضداد محال است،آن نیز محال مینماید. برخی از اندیشمندان معتقدند که تمدن از مدنیت ساطع است، چون مفهوم و معنی مدنیت ناشی از شهرنشنی است در نتیجه مرز بین فرهنگ و تمدن را، آغاز شهرنشینی تعیین میکند که این، یک برداشت کاملا متفاوت و نا مفهوم ار نا حیه عامه، یعنی مردمی که خود خالق مفهوم لغاتند، می باشد. در حالی که صاحب این قلم به این برداشت احترام میگذارد در عین حال، خود معتقد است یک انسان بدون توجه به سکونت در شهر نیز میتواند از فرهنگ و تمدن والایی برخوردار باشد. زیرا دستیابی بشر به بهرهوری موثرتر از امکانات موجود ، او را متمدن ساخته است نهفقط استقرار او در روستا یا شهر. به همین جهت می توان معتقد بود عواملی چون شهرنشینی، ابداع یا اختراع خط و امثال آن از عوامل تکمیلکننده تمدن هستند نه رکن بیچون و چرای آن.منشاء تمدن را باید در فرهنگ های منتهی به آن جست وجو کرد.فرهنگ استفادة بهینه از آتش، استفاده از آب و خاک، فرهنگ استفاده از باد و دریا و جنگل و امثال آن نیز میتواند از آن جمله خوانده شود. در این مقاله تلاش شده با بهره گیری از یافته های علمی واسناد باستان شناسی ،این مسئله مورد مطالعه وبررسی بیشتر قرارگیرد.
خلاصه ماشینی:
رشد جمعيت ومدنيت خانم روث وايت هاوس در کتاب نخستين شهرها نوشته است : اين نکته که رشد بيوقفۀ جمعيت يکي از نتايج انقلاب در توليد خوراک و رهايي انسان از مرحلۀ شکارگري و گردآوري غذا بوده است ، باور درستي است ؛ ولي اينکه اين رشد بيامان ميتوانسته تنها عامل استقرار و شهرنشيني انسان ها باشد طبعا جواب آن مثبت نخواهد بود؛زيرا، اگرچه هم زمان با رشد جمعيت ، توسعه فرهنگ هايي چون حسونا ـ سامره در اوايل هزارة ششم و حلف در فاصله ٤٥٠٠ـ٥٢٠٠ و عبيد در حوزة اور در ميانۀ هزارة پنجم و بعدا اروک و نيز، در تاريخ هاي پيش تر يا متعاقب آن ، حوزه هاي شوش ، سيلک ، حصار، هاراپا و غيره بر اثر رشد سريع جمعيت شکل گرفته و سپس ، همين شکل گيريها موجب پيدايش تشکيلات اجتماعي و مذهبي مؤثر از جمله سازمان ها و مستحدثات مذهبي بيشتر و بناهاي اداري مؤثرتر شده ؛ ولي باز نميتوان آن را عامل منحصر به فرد مدنيت معرفي کرد.
از آنجا که منشأ هر يک از منابع تمدن را ميتوان در هر يک از زيستگاه هاي نخستين از جمله در زيستگاه هاي ماوراءالنهر يا جايگاه هاي فرهنگي شيلا به ويژه شهر سوخته ، شهداد، هليل رود و حوزة جنوبي درياي مازندران يا در جاي ديگر رديابي کرد، فقط بين النهرين را خاستگاه تمدن شناختن ، آيا به مثابه سرپوش گذاشتن بر راحت طلبي، يا شانه خالي کردن از بار مسئوليت تحقيقات مؤثرتر نبايد شناخت ؟ تعاريف تمدن تعريف لغوي تمدن با تعاريفي که دانشمندان قرن نوزدهم از آن به دست ميدهند بسيار متفاوت و اساسا غير قابل قياس است که از آن ميان ميتوان به نظريه فوکوت وايوکيشي ژاپني(کامرون ، ١٣٧١) اشاره کرد که ميگويد: اصطلاح تمدن عبارت است از فراينديکه ناظر به نحوه تدريجي روابط بشري در جهت بهبود و تکامل هرچه بيشتر ميباشد و در هر دوره شکل و قالب معيني به خود ميگيرد.