چکیده:
مفهوم ماندگاری در واقع صفتی است که موجب آرامش و تداوم زندگی باکیفیت و منطبق بر نحوه زندگی در طول زمان است. این مقوله در زمینههای متفاوتی مورد ارزیابی قرار گرفته و معماری به عنوان کالبدی برای زندگی انسان میتواند یکی از مهمترین زمینههای بروز آن باشد.معماری ایران که یکی از غنیترین نمونههای معماری بومی با دستاوردهای شکلی و نیارشی قابلذکر در جهان است، در عبور از دوران اسلامی به یکی از نمونههای موفق معماری مفهومی، معناگرا و عرفانی بدل شد. درعینحال تأثیر کالبد و شکل معماری به عنوان ظرف مکانی که معلولی از فرهنگ جامعه است در بازنمایی این مفاهیم و معانی تأثیر بسزایی دارد.در دوران اولیه ورود اسلام به ایران، شرایط سیاسی و اجتماعی از سویی و الگوی جدید جهانبینی که اسلام به ارمغان آورده بود از سوی دیگر باعث شد تا اندامهایی از معماری به خصوص در مساجد ایران شکل بگیرد که با کالبد معماری ایران تناسب چندانی نداشت، لذا در برهههای زمانی و شرایط مناسب به تدریج این کالبد تغییر شکل یافت و جای خود را به اندامهای آشنا و تجربهشده واگذارد. این پژوهش بر آن است تا با محوریت قرار دادن عامل فرهنگ و معماری در این دوره گذار، تأثیر آن را در استفاده مجدد از سه اندام معماری ایرانی یعنی چهارطاقی،ایوانو حیاط، که به ترتیب نمونههایی از فضاهای بسته، نیمهباز و باز هستند،و در قالب معرفی و بررسی عناصر در ابنیه قبل و بعد از اسلام، رهیافتی بر دلایل ماندگاری آنها پیدا کند.
خلاصه ماشینی:
اين پژوهش بر آن است تا با محوريت قرار دادن عامل فرهنگ و معماري در اين دوره گذار، تأثير آن را در استفاده مجدد از سه اندام معماري ايراني يعني چهارطاقي،ايوان و حياط ، که به ترتيب نمونه هايي از فضاهاي بسته ، نيمه باز و باز هستند،و در قالب معرفي و بررسي عناصر در ابنيه قبل و بعد از اسلام ، رهيافتي بر دلايل ماندگاري آن ها پيدا کند.
آتشکده فيروزآباد که در آن سه چهارطاقي کنار هم بنا شده و همچنين کاخ سروستان ، نمونه هاي حضور اين فضا در معماري قبل از اسلام ايران است .
در اين کاخ ترکيب ايوان ، ميان سرا و اتاق ستون دار در مراحل اوليه و شايد اولين تجربه هاي ساخت حياط هاي چهار ايوانه به خوبي ديده ميشود و دليلي براي انتخاب آن به عنوان يکي از بناهاي قبل از اسلام در اين پژوهش است (تصوير ١).
12 / / تصوير ٢: حضور گنبد و نقش آن در تأکيد بر اهميت فضايي، از راست به چپ : کاخ سروستان ، آتشکده فيروزآباد و مسجد جامع زواره ايوان : در کاخ آشور اگر چه ايوان ها در يک زمان ساخته نشده ، درعين حال يک فضاي چهار ايوانه است که البته ايوان ها به لحاظ هندسه و سازمان دهي فضايي هنوز در مراحل اوليه است و بيشتر از يک پيش فضا به يک صفه مسقف شباهت دارد که رو به حياط جانمايي شده است .