کارکردهای فرهنگی منصب شیخ الاسلامی در دوره صفویه مقاله

منصب"شیخ الاسلامی" یکی ازمناصب مهم دینی عصر صفوی بود که در راستای گسترش فرهنگ وآموزه‌های دینی - مذهبی شیعه دوازده امامی در دربار، مراکز و ولایات ایران پای به عرصه ظهور نهاد وتوانست بر ابعاد مختلف نظام سیاسی – اجتماعی به ویژه ساختار فرهنگی جامعهای ایران تاثیرعمیقی برجای نهد. پرسش اساسی آن است که "منصب شیخ الاسلامی" در این دوره از چه جایگاهی برخوردار وچگونه بر تحولات فرهنگی- سیاسی ایران عصرصفویه تاثیر گزار بوده است؟ به نظر می‌رسد کارکرد فرهنگی این منصب در این دوره، نقش مهمی در ابعاد فرهنگی سیاسی عصر صفویه به جای گذاشت و توانست آموزه‌های اهل بیت (ع) را در میان طبقات اجتماعی نهادینه نماید مهم‌ترین کارکرد شیخ الاسلامی که قوی‌ترین و موثرترین عامل تقویت روح همبستگی میان ایرانیان و افزایش احساسات فزاینده ی مذهب تشیع بود، همچنین این مذهب عامل مهمی برای خلق آثار نوین در زمینه علوم مختلف شد به تبع آن ادامه عزاداری در این دوره شکل رسمی و تکامل یافته به خود گرفت. نتیجه دو گفتمان سیاسی وفرهنگی باشد که از یک سو دستگاه هیات حاکمه صوفی مسلک صفوی را به واکنش انعطافی در برابر نیازها و واقعیت‌های زمانه واداشته تا ازعقائد وفرهنگ مرید ومراد پروی خانقاهی عدول نماید و از سوی دیگرمجتهدان واندیشمندان برجسته وپراکنده شیعه را برانگیخته است تا در راستای توسعه و تعمیق فرهنگ و آموزه‌های مذهب تشیع به تشریک مساعی پرداخته وتلاش‌های بنیادینی را پی ریزی نمایند. نتیجه این تشریک مساعی آن شد که تحول عمیقی در دربار ودستگاه حکومتی ایران عصر صفویه رخ دهد که اعلام رسمی مذهب شیعه، شرح وبسط آموزه‌های اهل بیت (ع)، توسعه وگسترش فرهنگ تشیع در سطوح مختلف جامعه از جمله دستاورد وکارکردهای این منصب است که با حمایت مستقیم حاکمان صفوی وتلاش عالمان، بسیاری از نمادها و شعائر مذهبی به طور رسمی وعلنی به اجرا درآمده است. مقاله پیش رو با رویکردی تاریخی به شیوه توصیفی- تحلیلی و با بهره‌گیری از منابع کتابخانهای به بررسی و واکاوی کارکردهای فرهنگی منصب شیخ الاسلامی در ایران دوره صفویه می‌پردازد.

The position of "Sheikh al-Islami" was one of the important religious positions of the Safavid era, which was established in the court, centers and provinces of Iran in order to spread the religious culture and teachings of the Twelve Imams and was able to leave deeply impact on various dimensions of the political-social system, especially the cultural structure of Iranian society. The basic question is, what is the status of "Sheikh al-Islami position" in this period and how did it influence the cultural-political developments of Safavid Iran? It seems that the cultural function of this position in this period left an important role in the cultural and political aspects of the Safavid era and was able to institutionalize the teachings of Ahl al-Bayt (AS) among the social classes. The most important function of Sheikh al-Islami, which was the strongest and most effective factor in strengthening the spirit of solidarity among Iranians and increasing the growing sentiments of the Shia religion, also this religion became an important factor in creating new works in the field of various sciences, as a result, the continuation of mourning in this period became official. The result of two political and cultural discourses is that on the one hand, the Sufi ruling body made the Safavid sect to respond flexibly to the needs and realities of the time, so as to move away from the beliefs and culture of the disciple and the religious order of the monastery. And on the other hand, it has motivated prominent and scattered Shia mujtahids and thinkers to collaborate and establish fundamental efforts in the direction of developing and deepening the culture and teachings of Shia religion. The result of this partnership was that a deep transformation took place in the court and government apparatus of Iran during the Safavid era, which included the official announcement of the Shia religion, the explanation and expansion of the teachings of the Ahl al-Bayt (AS), the development and expansion of the Shia culture at different levels of society, among the achievements and functions of this office which with the direct support of the Safavid rulers and the efforts of scholars, many symbols and religious ceremonies have been officially and publicly implemented. The following article examines and analyzes the cultural functions of Sheikh al-Islami's position in Iran during the Safavid era with a descriptive-analytical historical approach and using library sources.