چکیده:
کنترل اجتماعی به عنوان یک اصل مسلم در ادبیات قرآن و به عنوان یک کارکرد اصیل در جامعه شناسی مطرح شده است. کنترل یا نظارت اجتماعی، روش‌هایی است که میتوان با آن فرد را وادار به تطبیق خود با فرهنگ یک جامعه کرد. این فرهنگ ارزشها، عقاید، هنجارها و به صورت کلی لایه های عمیق جهان اجتماعی را شامل می شود. با عرضه این اصطلاح بر قرآن و شناخت معادل قرآنی آن، میتوان به هدف این مقاله که پردازش کنترل اجتماعی سازمانی نظام‌مند از نگاه قرآن است، دست یافت. این مقاله بصورت توصیفی- تحلیلی انجام شده و جمع آوری اطلاعات با استفاده از روش فیش برداری کتابخانه‌ای بوده است و تلاش شده تا از نرم‌افزارهای علوم اسلامی بهره گرفته شود. یافتهها حاکی از آن است که خداوند به‌عنوان مدیری مدبر و کارآمد در مدیریت تمام خلقت بعنوان یک نظام اجتماعی کلان، از روشهای متنوع کنترل اجتماعی سازمانی استفاده کرده است. کنترل اجتماعی در ادبیات قرآن به صورت آشکار و مستقیم، پنهان و غیرمستقیم و از همه مهتر کنترل اجتماعی همگانی محقق شده است. بنابراین با وجود ناظران مختلف و کارآمد در عرصه‌های مختلف، حرکت سریع و مناسب به سمت جامعه مطلوب را محقق خواهد کرد. این نگرش، الگویی برای ترسیم یک جامعه مطلوب است تا روند درونی سازی هنجارها در تک تک افراد جامعه محقق و جامعه به هدف خود دست یابد.
Social control has been proposed as an indisputable principle in Quranic literature and as a genuine function in sociology. Social control or supervision are the ways in which a person can be forced to adapt to the culture of a society. This culture includes the values, beliefs, norms and in general the deep layers of the social world. By introducing this term to the Qur'an and recognizing its Qur'anic equivalent, the purpose of this article can be achieved, which is the processing of systematic organizational social control from the Qur'an's point of view. This article has been done in a descriptive-analytical manner and the information has been collected using the library filing method and an attempt has been made to use Islamic science software. The findings indicate that God, as a prudent and efficient manager in managing all of creation as a macro-social system, has used various methods of organizational social control. Social control in the literature of the Qur'an has been achieved openly and directly, covertly and indirectly, and most importantly, public social control. Therefore, with different and efficient observers in different fields, it will achieve a fast and appropriate movement towards the desired society. This attitude is a model for drawing a desirable society so that the process of internalization of norms in each individual of the researcher community and society achieves its goal.
خلاصه ماشینی:
(آقاجاني ، ١٣٨٢) چون مهم ترين هدف اجتماعي در نظارت و کنترل ، نفوذ در کسـاني اسـت که مورد نظـارت قرار ميگيرنـد تـا در عقـايـد يـا رفتـار آن هـا تغيير ايجـاد کننـد (فولادي، ١٣٧٦، ٤٣) که نتيجه آن ايجاد همنوايي حداکثري در يک جامعه است .
(دهخدا، ١٣٧٧: ١٣، ١٩٩٤٦) اما در اصــطلاح «نظارت و کنترل ، فرايندي در جهت حصــول اطمينان درباره اين اســت که فعاليت هاي انجام شــده با برنامه ريزيها مطـابقـت دارد يا خير؟ (قوامي، ١٣٨٦: ٤٨٩؛ لئونارد، ١٣٦٨: ٣، ٥٥٨؛ پيروز و ديگران ، ١٣٨٥: ٢٦٦) بنابراين نظارت اجتماعي فراگردي اســت که به وســيله آن با رفتارهاي منحرف مقابله ميشــود و ثبات اجتماعي حفظ ميگردد.
اين اقسـام در پاسـخ به اين سـؤال فرعي طرح شـده اسـت که کنترل اجتماعي سـازماني از نگاه قرآن کريم داراي چه اقسامي است ؟ کنترل اجتماعي آشکار خداوند در آياتي به صـورت صـريح و آشـکار انسـان ها را متوجه کنترل و نظارت خود ميکند و از علم و آگاهي خودش درباره اعمال انسان خبر داده است .
(اميرکاوه ، ١٣٧٦: ٤٥) نظارت اجتماعي آشکار الهي در ادبيات قرآن کريم ، به دو صورت اجرا ميشود: الف : کنترل مستقيم : در کنترل مسـتقيم ، مدير خودش به صـورت مسـتقيم درصـحنه حاضـر اسـت و در محيط سـازمان حضـور مؤثر دارد و تمام موارد را به عنوان شـاهدي عيني ثبت و درج ميکند.
Translation of Tafsir al-Mizan, translation: Seyyed Mohammad Baqer Mousavi Hamedani, several volumes, fifth edition, Qom: Islamic Publications Office of the Qom Seminary Society of Teachers.
(
, 
, 
)
