چکیده:
در مسیر یاددهی و یادگیری، محتوا اهمیت بسیاری دارد. از همین رو، یکی از مواردی که لازم است در یک تحلیل آموزشی به آن توجه شود، تحلیل محتوای درسی است. کتاب های درسی لازم است به جز انطباق با موازین یاددهی ـ یادگیری، بر مبنای اصول تحلیل محتوا تدوین و گزینش و به شیوۀ مناسب ارائه شده باشند. مطالعۀ حاضر با هدف شناسایی و اعتباریابی این اصول در کتاب دروس تمهیدیه فی القواعد الفقهیه شیخ باقر ایروانی انجام گرفت. این کتاب تنها کتاب درسیای است که براساس اصول و معیارهای تدوینی، تهیه شده و از دروس تخصصی مقطع سطح سه حوزه و کارشناسی ارشد دانشگاه است. روش پژوهش حاضر، تحلیل محتوای کیفی با دو شیوۀ ارزیابی علمی ـ تألیفی و طراحی آموزشی و به گونۀ توصیفی ـ تحلیلی است؛ بدین صورت که علاوهبر تحلیل محتوایی کتاب، به شناسایی و اعتباریابی اقتضائات تدوینی نیز پرداخته شد. یافتههای این پژوهش حاکی از آن است که این کتاب علیرغم آنکه نسبتبه کتابهای دیگری که در این زمینه نوشته شده، برخوردار از ملاکهای طراحی آموزشی بوده، لیکن در این مورد، ضعیف عمل کرده است و فاصلۀ زیادی با استانداردهای تدوینی دارد و از لحاظ انطباق با معیارهای ارزیابی علمی ـ تألیفی نیز در سطح متوسطی قرار دارد.
In the path of teaching and learning, content is very important, therefore, one of the things that need to be considered in an educational analysis is the analysis of course content. Textbooks should be compiled and selected based on the principles of content analysis, in addition to adapting to teaching-learning standards, and presented in an appropriate manner. The present study was conducted with the aim of identifying and validating these principles in the book "Lessons of Preparation in the Rules of Jurisprudence" by Sheikh Baqir Irvani. This book is the only textbook that has been prepared based on the principles and criteria of compilation, and is one of the specialized courses for the three levels of the university and the master's degree. The method of the present research is qualitative content analysis with two methods of scientific-authorial evaluation and educational design in a descriptive-analytical manner; In this way, in addition to the content analysis of the book, the editorial requirements were identified and validated. The findings of this study indicate that this book, despite having educational design criteria compared to other books written in this field, but in this case, has performed poorly and is far from the editorial standards and in terms of compliance. It is also at a moderate level with the criteria of scientific-authorial evaluation.
خلاصه ماشینی:
یکی از کتاب هایی که نیـاز بـه تحلیـل و ارزیـابی دارد، کتـاب دروس تمهیدیـه فـی القواعد الفقهیه نوشتۀ شیخ باقر ایروانی است که با توجه به آن که از یک طرف ، تنها کتـاب درسـی اسـت کـه سـعی شـده اسـت مطـابق بـا معیارهـای تـدوینی، توسـط مـدونان مرکـز برنامه ریزی کتب درسی حوزۀ علمیه تدوین شود و از طـرف دیگـر، یـک درس تخصصـی است که در دو ترم مشتمل بر چهار واحد درسی در مقطع سطح سـه آموزشـی رشـتۀ فقـه و اصول حوزۀ علمیه خواهران و همچنین در برخی از دانشگاه ها در رشتۀ فقـه و مبـانی حقـوق اسلامی، تدریس میشود، این کتاب برای تحلیل و ارزیابی انتخاب شده است .
٢. ویسی مولوی (فصلنامۀ نقد کتاب فقه و حقوق ، شمارۀ ١، ١٣٩٤) در پژوهشـی بـا عنوان « نگاهی دوباره به قواعد فقهی» به نقد و ارزیابی کتاب قواعـد فقهـی مـذهب شـافعی تألیف سالم افسری تنها با رویکرد اصلاحی انتقادی بدون توجه به اسلوب و مؤلفه هـای نقـد و ارزیابی، به تحلیل مؤلفـه هـای علمـی ـ تـألیفی ایـن یـک کتـاب درسـی پرداختـه اسـت و ازجمله ویژگیهای بارز و مثبت این کتاب را انطباق کامل آن با اهداف آموزشی و داشـتن ساختار منظم در ارائۀ مطالب دانسته است .