چکیده:
بازسازي انديشۀ ديني يکي از مؤلفه هاي اساسي گفتمان ديني- سياسي ايران معاصر
به شمار ميآيد که در جهت کارآمدتر کردن دين و تجديد حيات ديني صورت
پذيرفته و آثار عميقي بر تفکر و شاکلۀ روحانيت معاصر شيعه بر جاي گذاشته است .
اين بازسازي متضمن اهدافي چون تعميم انديشۀ ديني براي ايفاي نقش برتر
سياسي و اجتماعي، همانند کردن آن با مقتضيات زمان و بهره گيري از توانمندي -
هاي دين براي مبارزه با استبداد داخلي و سلطه خارجي بوده است . گسترش دامنه
اين بازشناسي در ميان انديشمندان شيعي ايران نقطه عطفي در تحولات فکري و
عملي تاريخ معاصر ايران است . ملاحظه ميشود که طرح مجدد آن به ويژه در سال -
هاي پس از ١٣٢٠ نمودي کاملا دفاعي داشته است و سعي ميکند که از موجوديت
دين به وسيله تجهيز دروني دفاع کرده و در نهايت نيز به موضعي تهاجمي دست
يابد. نوزايي انديشه اسلامي به مثابه يکي از مؤلفه هاي بنيادين گفتمان سياسي -
ديني در ايران معاصر پديده پيچيده اي است که به نوبه خود داراي ابعاد روحاني،
سياسي، اجتماعي و اقتصادي است . از اين رو، تجزيه و تحليل کوشش هاي احياطلبي
ديني و درک گفتمان اسلام گرايانه به مثابه پاسخي به چالش هاي معاصر در ايران
متضمن فرآيند دشوار شناسايي و ارزيابي است . کوشش هايي که در برابر منزوي
شدن و در خود فرورفتني که غرب به مسيحيت تحميل کرد، به نحو موفقيت آميزي
از انزواي اسلام در جهان زيست خود ممانعت به عمل آورد. علاوه بر اين ، دين گريزي
و گرايش جوانان به فرهنگ غرب همواره دغدغه هايي را براي رهبران ديني، دين -
داران و خانواده هاي متدين به وجود آورده و تهديدي براي نسل جوان محسوب مي -
شود. اين پديده در سده هاي اخير، به ويژه در قرن بيستم ، بخش عظيمي از جهان را
فرا گرفت و حتي موجب به وجود آمدن مکاتب فلسفي الحادي و ايدئولوژيهاي
دين ستيز يا دين گريز گرديد. اما چرا انسان که ذاتا مشتاق دين است و فطرت او با
درون مايه هاي دين پيوند تکويني دارد، به دين گريزي روي ميآورد و چرا دين -
گريزي در نسل جوان نمود بيشتري دارد؟ در پاسخ بايد گفت : در دين الهي هيچ
عنصر گريزاننده وجود ندارد. اگر انسان ها به دريافت معارف ديني و درک صحيح از
دين حق نايل آيند، هرگز از دين نميگريزند. افزون بر اين ، عقل و عشق ـ هر دو ـ
در متن دين جاي دارند. دين هم ذهن و خرد انسان را تغذيه ميکند و هم به دل
آدمي حيات ، حرکت و نشاط ميبخشد. بنابراين ، علت دين گريزي را بايد در خارج از
قلمرو دين حق و آموزه هاي ديني جستجو کرد. بدون ترديد، عوامل متعددي در
بروز دين گريزي نقش دارند که در اين نوشتار به بخشي از آنها اشاره ميگردد. اين
مقاله درصدد است که ضمن توضيح اين مقوله و تأثير آن بر گفتمان سياسي شيعه ،
بازسازي انديشه ديني را از ديدگاه استاد مطهري (ره ) تبيين کند و به دنبال
جلوگيري از دين گريزي جوانان پيش رود. اميد است خوانندگان را منتفع نمايد.