چکیده:
زبان شناسان بر آن اند تا برای بسیاری از پژوهشهای ذوقی، معیاری علمی و عینی به دست دهند. یکی از نظریههایی که در پژوهشهای ادبی نمود یافته، نظریه استعارههای مفهومی جورج لیکاف و مارک جانسون (Lakoff & Johnson, 2018) است. هدف این پژوهش بررسی تطبیقی مفهوم انتزاعی زمان، در سه جلد نخست رمان کلیدر محمود دولت آبادی (Dolatabadi, 1995) و چهار رمان (البیضاء، العسکری الاسود، الحرام و العیب) یوسف ادریس (Idris, 1987; Idris, 1987; Idris, 2000; Idris, 2004) است تا از این رهگذر به این پرسش پاسخ دهد که انواع نگاشتها برای استعاره مفهومی زمان، با توجه به تفاوتهای فرهنگی و فکری در آثار محمود دولت آبادی و یوسف ادریس کدام است و دربردارنده چه پیامی هستند. روش پژوهش، به صورت تطبیقی و گردآوری دادهها است که در تطبیق و تحلیل دادهها بر مبنای مکتب آمریکایی پیش رفته است. مفهوم انتزاعی زمان در آثار دو ادیب، در پنج حوزه مبدا شیء، مکان، ظرف، انسان و غذا تصویرسازی شده است و حوزههای شیء و مکان بیشترین فراوانی را نسبت به دیگر حوزهها دارند که بیانگر تمایل به بصری سازی مفهوم انتزاعی زمان در قالب شیء و مکان در آثار دو ادیب است. در حوزه مبدا شیء، مفهوم زمان در نمونههای فارسی نسبت به عربی، در قالبهای متنوع تری صورت گرفته که بر تنوع تصویرگرایی و انعطاف بیشتر ذهن فارسی زبانان اشاره دارد. با توجه به مدل حرکتی ری (Ray, 1991) برای زمان (خطی، دایرهای، مارپیچی) در نمونههای فارسی شاهد حرکت خطی و در نمونههای عربی شاهد حرکت مدور برای زمان هستیم که نوع حرکتها کاملا برگرفته از بافت اجتماعی و شرایط زندگی نویسنده یا شخصیتهای داستان است. با توجه به دیدگاه لیکاف و جانسون (Lakoff & Johnson, 2018) پیرامون دو مبنای تجربه محیطی و تجربه بدنی از مبانی تشکیل دهنده استعارههای مفهومی، فراوانیها و جامعه آماری به دست آمده، گویای این است که در آثار دو ادیب مفهوم سازی صورت گرفته برای مفهوم انتزاعی زمان، بیشتر بر اساس مبنای تجربی متاثر از محیط پیرامون است.
Contemporary linguistics always seeks to present new theories to regulate studies systematically and objectively. After the emergence of cognitive semantics, many researchers and linguists started to write about it. One of the theories of cognitive semantics in literary studies is George Lakoff and Mark Johnson's conceptual metaphors theory. Metaphors, we live by described conceptual theory of metaphor or conceptual metaphor in detail in their first joint book.Regarding their theory, Lakoff and Johnson believe that one conceptual domain is understood based on another conceptual domain in conceptual metaphor. Since metaphor creates an implicit similarity between two domains or two conceptual domains, the term mapping can illustrate the connection between the two dominions. This term matches the characteristics of two cognitive domains close to each other in the form of metaphors. Conceptual metaphor is, in fact, the process of understanding and experiencing dominion (a), which takes place with the help of phenomena and terms related to dominion (b).
خلاصه ماشینی:
هـدف این پژوهش بررسی تطبیقی مفهوم انتزاعی زمان ، در سه جلد نخست رمان کلیـدرِ محمـود دولت آبادی (١٩٩٥ ,Dolatabadi) و چهار رمان (البیضاء، العسکری الأسـود، الحـرام و العیـب ) یوسـف ادریـس (٢٠٠٤ ,Idris ;٢٠٠٠ ,Idris ;١٩٨٧ ,Idris ;١٩٨٧ ,Idris) است تا از این رهگذر به این پرسش پاسخ دهد که انواع نگاشت ها برای اسـتعاره مفهـومی زمان ، با توجه به تفاوت های فرهنگی و فکـری در آثـار محمـود دولـت آبـادی و یوسـف ادریس کدام است و دربردارندة چه پیامی هـستند.
بـا توجـه بـه دیـدگاه لیکاف و جانـسون (٢٠١٨ ,Johnson &Lakoff ) پیرامـون دو مبنـای تجربـة محیطـی و تجربة بدنی از مبانی تـشکیل دهنـدة اسـتعاره هـای مفهـومی ، فراوانـی هـا و جامعـة آمـاری به دست آمده ، گویای این است که در آثار دو ادیـب مفهـوم سـازی صـورت گرفتـه بـرای مفهوم انتزاعی زمان ، بیشتر بر اساس مبنای تجربی متأثر از محیط پیرامون است .
8 1 cognitive semantics 2 conceptual metaphor 3 George Lakoff 4 Mark Johnson 5 metaphors we live by 6 orientational metaphor 7 ontological metaphor 8 structural metaphor این پژوهش بر آن است تا با تکیه بر استعاره های مفهـومی هـستی شـناختی لیکـاف و جانـسون ، مفهوم انتزاعی زمان را در سه جلد نخستین رمان «کلیدر» محمود دولت آبادی از ایران و رمان هـای «البیضا»، «الحرام »، «العیب » و «العسکری الأسود»، یوسف ادریس از مصر بررسـی نمایـد.
با توجه به اینکه یکی از دستاوردهای استعاره ، فهمیدن چیزی (مفهـومی ) انتزاعـی از طریـق چیـزی ملموس تر است ، با بررسی رمان کلیدر و رمان های یوسف ادریس به نمونه هایی دست یافتیم که در آن ها مفهوم انتزاعی زمان به مثابة مکان یا ظرف در نظر گرفته شده است .