چکیده:
پژوهش پیش رو با مطالعه خروج بند موصولی و عوامل موثر بر آن به عنوان یک فرایند نحوی اختیاری، به بررسی شباهتها و تفاوتهای عوامل موثر بر خروج بند موصولی در سفرنامه ناصرخسرو قبادیانی پرداخته است. در این راستا با نمونهگیری نظام مند و بررسی نیمی از این متن تاریخی با فاصلههای ده صفحهای، جملات موصولی متن استخراج و فرایند خروج بند از حیث میزان خروج، جایگاههای خروج در دسترس، وضعیت معرفگی گروه اسمی، ارتباط جایگاههای افزوده با خروج بند و فراوانی آنها در بند موصولی به نسبت بند اصلی، شیوه ارتباط بند موصولی با گروه اسمی مرجع، ساخت اطلاعی فعل، و وزن دستوری سازههای خروج یافته، مورد بررسی قرار گرفته است. یافتههای این پژوهش نشان دهنده رواج بالای خروج بند موصولی در سفرنامه ناصرخسرو است به نحوی که تعداد 138 بند از مجموع 221 بند موصولی کتاب (62%) در جایگاه پس از فعل ظاهر شده و خروج یافتهاند. همراستا با سلسله مراتب جهانی کینان و کامری (Keenan & Comrie, 1977) بیشترین خروج بند موصولی در سفرنامه مورد بحث از جایگاههای فاعلی و مفعولی صورت گرفته است. بیش از 50 درصد موارد خروج بند موصولی پیش از فعلهای ربطی با ساخت اطلاعی زمینهای بوده و همچنین بر اساس معیار وزن دستوری، بندهای خروج یافته از متن، در مقایسه با بندهای خروج یافته متون معاصردر مطالعه راسخ مهند و دیگران (Rasekh Mahand et al. , 2012) بندهای سبک تری محسوب میشوند. به علاوه، در متن سفرنامه چند نمونه از ضمیرگذاری بند موصولی در جایگاه فاعلی مشاهده شد که در فارسی امروز غیر دستوری محسوب میشود اما به نظر میرسد در آن دوره جایز شمرده میشده است.
The NasirKhusraw Travelogue as the very first Farsi travelogue remaining from 5th century (more than 1000 years ago) has been subject of many studies in a variety of fields including literature, historical and social studies, or even historical architect studies. Yet few studies have been carried out from linguistic viewpoint to show its capacities as a linguistic data source. The current study probes on relative clause extraposition and its motivations as a non-obligatory movement mostly based on functional and discourse criteria. In many languages relative clause is mostly a clause that acts as a modifier for a head Np located in main clause. This modifier clause can appear right after (or based on the language word order before ) the NP that is defined by the clause and in this case it is named canonical relative clause. Or it can be dislocated and be moved to the end of the sentence (named extraposed relative clause) Since there is no syntactic need to force this movement, the motivations of relative clause extraposition were explained to be discourse factors (Francis,2010) such as Grammatical weight of clause (Hawkins,1990 &2004), verb information Structure (Sheykho’l Eslami, 2008) and a combination of some different factors together (Rasekh-Mahand et.al, 2012). Current study aimed to analyze the motivations of extrapositon relative clauses in historical proses. The NasirKhusraw Travelogue was studied and about 230 relative clauses were extracted based on systematic sampling which cover nearly more than half of the book.
خلاصه ماشینی:
در این راستا، با نمونه گیری نظام منـد و بررسـی نیمی از این متن تاریخی با فاصله های ده صفحه ای ، جمله هـای موصـولی مـتن اسـتخراج و فرایند خروج بند از جنبة میزان خروج ، جایگاه های خروج در دسترس ، وضعیت معرفگـی گروه اسمی ، ارتباط جایگاه های افزوده با خروج بند و فراوانی آن هـا در بنـد موصـولی بـه نسبت بند اصلی ، شیوة ارتباط بند موصولی با گروه اسمی مرجع ، ساخت اطلاعـی فعـل ، و وزن دستوری سازه های خروج یافته ، مورد بررسی قرار گرفته است .
٣. پرسش های پژوهش با در نظر گرفتن آثار موردِ اشاره ، پژوهش پیش رو در پی پاسخ گویی به پرسش هـایی اسـت کـه از این قرارند: نخست ، نسبت خروج بند موصولی بـه حفـظ بنـد در جایگـاه کـانونی در سـفرنامه چـه مقدار است ؟ دوم ، فراوانی خروج بند موصولی از کدام جایگاه در سـفرنامه بیـشتر اسـت ؟ سـوم ، بـا توجه به آزاد بودن وضعیت معرفگی هستة گروه اسمی در فارسی ، گرایش غالب این اثر به استفاده از کدام نوع اسم در این جایگاه است ؟ چهارم ، سـفرنامه از بـین امکانـات موجـود در زبـان فارسـی برای ایجاد پیوند بین بند موصولی و بند اصلی ، از کدام شیوه و به چه میـزان بهـره مـی بـرد؟ پـنجم ، وضعیت بندهای خروج یافتة سفرنامه بر اساس ساخت اطلاعی فعل چگونه است ؟ ششم ، نسبت وزن دستوری در بندهای موصولی خروج یافتة سفرنامه چگونه است ؟ ٤.