چکیده:
اقبالنامه آخرین مثنوی نظامی گنجهای است که بخشی از دیباچهاش حاوی ستایش ممدوح است. نورمن فرکلاف، زبانشناس انگلیسی، از بنیانگذاران تحلیل گفتمان انتقادی است. فرکلاف برای تحلیل متون، الگویی سهبُعدی پیشنهاد داده است: توصیف، تفسیر و تبیین. هدف نهایی او، روشنساختن ارتباط میان متن، گفتمانی که متن در آن تولید می-شود، و مناسبات قدرت و ایدئولوژی و هژمونی است تا سرانجام مشخص شود که متنْ گفتمان و ایدئولوژی مسلط را بازتولید میکند، به چالش میکشد، یا تغییر میدهد. پرسش این است که نظامی در مدح پادشاه، با گفتمان مسلط چه مواجههای داشته است؟ دریافتیم که با وجود چندین گفتمان، گفتمان اشعری- صوفیانه، گفتمان اصلی است که اگرچه گاهی بهچالش کشیده میشود، در مجموع نظامی آن را به نفع شاه و در جهت تداوم سلطهاش بازتولید میکند. شاعر در مشروعیتبخشی به ممدوح، به خوبی توانسته است از ظرفیتهای واژگانی و دستور زبانی- گزینش واژگان و تعبیرات خاص، حُسن تعبیر، تقابل معنایی، وجه اخباری افعال، استفهام، جملات معلوم، ضمایر و قیود- و اصول عقاید اشاعره، بهره بگیرد.
Iqbal-Nameh is the last Couplet-poem of Nizami Ganjavi that part of whose Prologue contains the praise of the king. Norman Fairclough, an English linguist, is one of the founders of critical discourse analysis. Fairclough has proposed a three-dimensional model for analyzing texts: description, interpretation, and explanation. His ultimate goal is to clarify the connection between the text, the discourse in which the text is produced, and the connection between power and ideology and hegemony so that it can be determined that the text reproduces, challenges, or changes the dominant discourse and ideology. The question is, what has Nizami faced with the dominant discourse in praising the king? We found that despite the existence of several discourses, the Ash'ari-Sufi discourse is the main discourse, and although it is sometimes challenged, Nizami reproduces it in the King's favor and line with the continuation of his Domination. In legitimizing King, the poet has been able to take advantage of the lexical and grammatical capacities - the choice of words and special interpretations, good interpretation, semantic contrast, the informative aspect of verbs, question, known sentences, pronouns, and Adverbs- and the principles of Ash'ari beliefs.
خلاصه ماشینی:
(فرکلاف، 1399: 85) او برای تحلیل هریک از این ابعاد، مرحلهای را در نظر گرفته است: الف) توصیف فرد محقق بدون آنکه دنبال علل باشد، صرفاً متن را بر اساس مشخصههای زبانشناختی خاص موجود در گفتمان - واژگان، دستور، ساختارهای متنی- توصیف میکند.
نگارنده با توجه به این ظرفیتهای گفتمانی، بر آن شده است تا مدح شاه در مقدمۀ اقبالنامه را از منظر تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف -در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین- بررسی کند: 2-1.
شاعرِ مدّاح، از «صفتها» سود میبرد تا برای ممدوح حدّاکثر اعتبار و مقبولیت را بخرد: در این مهربانشاه ایزدپرست ز مهر و وفا هرچه خواهند هست (اقبالنامه، 1383: 31) از شاه با صفت «ایزدپرست» یاد کرده که در دایرۀ گفتمان اسلامی قرار دارد و این ایدئولوژی را برجسته میکند که از الزامات فرمانروایی، اعتقاد به توحید است.
نظامی در بیشتر ابیات مدحی خود، از این وجه فعل بهره برده است تا «طبیعیسازی» را به نحو احسن بهانجام برساند: از آن شد بر او آفرین جایگیر که در آفرینش ندارد نظیر (اقبالنامه، 1383: 28) تویی رایت از نصرت آراستهتو امروز بر خلق فرماندهیکلهدار عالم تویی در جهان تردد ز رای تو برخاستهبه نفس خود از آفرینش بهیکه از تُست بر سر کلاه مهان (همان: 34) ساختهای ایدئولوژیک در خدمت برقراری مناسبات قدرت در جامعه هستند.
23-38 Analysis Musical instruments and Perdition in the Way of God in The Divan-e Kabir-e Shams Seyed Mohammad Reza Hoseini 1 Ph. D.