ارائه چارچوبی برای ارزیابی پایداری طرح‌های کشاورزی متقاضی دریافت تسهیلات بانک کشاورزی مقاله

تسهیلات اعطایی به طرح‌های کشاورزی درصورتی‌که مورد ارزیابی دقیق اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی قرار گرفته باشند می‌توانند نقشی کلیدی در توسعه پایدار کشاورزی ایفا کنند. هدف تحقیق ارائه چارچوبی برای ارزیابی پایداری طرح‌های کشاورزی متقاضی دریافت تسهیلات بانک کشاورزی بود. جامعه آماری شامل اساتید و کارشناسان تسهیلات بانک کشاورزی بود که با استفاده از نمونه‌گیری هدفمند تعداد 15 نفر از اساتید دانشگاه با تخصص‌های مرتبط با جنبه‌های مختلف کشاورزی پایدار و 15 نفر از کارشناسان خبره سرپرستی و شعبه‌های مختلف بانک کشاورزی که دارای تجربه کافی در زمینه تسهیلات و اعتبارات کشاورزی بودند انتخاب گردیدند. از روش تحلیل سلسله‌مراتبی در قالب دو سناریوی کارشناسان و اساتید استفاده شد. به‌منظور شناسایی و وزن‌دهی معیارها و زیرمعیارهای پایداری طرح‌های کشاورزی از ابزار پرسش‌نامه استفاده شد. همچنین سه طرح منتخب کشاورزی برای ارزیابی پایداری در نظر گرفته شد. بر اساس نتایج، مقدار نرخ ناسازگاری (CR) برای هر دو اساتید و کارشناسان 00/0 محاسبه شد که کمتر از 1/0 بوده؛ لذا نتایج سازگار می‌باشد. یک شاخص تجمیع‌شده اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی جهت ارزیابی هم‌راستایی طرح‌های کشاورزی با توسعه پایدار معرفی شد. نتایج حاکی از آن است که اساتید دانشگاه مسائل محیط زیستی را در اولویت ارزیابی طرح‌ها قرار می‌دهند درحالی‌که کارشناسان مسائل اقتصادی را مهم‌تر می‌دانند. در هر دو سناریو از جنبه اقتصادی شاخص منابع مالی طرح، از نظر اجتماعی سرمایه اجتماعی و از نظر محیط زیستی مصرف آب بیشترین وزن را در ارزیابی پایداری کشاورزی داشتند. به‌علاوه، ارزیابی طرح‌های منتخب بیانگر این بود که طرح موز گلخانه‌ای در اولویت اول پایداری قرار دارد و طرح‌های پرورش گل شاخه بریده رز و خیار هیدروپونیک به ترتیب در رتبه‌های بعدی پایداری قرار گرفتند؛ بنابراین اگر تخصیص تسهیلات به همین ترتیب و سهم صورت گیرد کمترین اثرات منفی اقتصادی، اجتماعی و محیط‌زیستی را در پی خواهد داشت.

The facilities allocated to agricultural projects can play a key role in the sustainable development of agriculture if they are subjected to a detailed economic, social and environmental assessment. The purpose of the research was to provide a framework for evaluating the sustainability of agricultural projects applying for the Agricultural Bank facilities. The statistical population included the faculties and facility experts of the Agricultural Bank. Using a targeted sampling, 30 people were selected includes: 15 university faculties with expertised in sustainable agriculture and 15 facilites experts in the supervision and various branches of the Agricultural Bank of West Azarbaijan Province. The analytical hierarchical process method was used with two scenarios of experts and faculties. In order to identify and weight the sustainability criteria and sub-criteria of agricultural projects, a questionnaire tool was used. Also, three selected agricultural projects were considered for sustainability evaluation. Based on the results, the inconsistency rate (CR) value for both faculties and experts was calculated as 0.00, which was less than 0.1, so the consistency of the results was confirmed. A combined economic, social and environmental index was introduced to evaluate the alignment of agricultural projects with sustainable development. The results indicated that university faculties prioritize environmental issues in the evaluation of projects, while experts consider economic issues to be more important. In both scenarios the project's financial resources, social capital and water consumption from the economic, social and environmental aspects had the most weights in the evaluation of agricultural sustainability. In addition, the greenhouse banana project is the first priority of sustainability and the projects of growing rose cut flowers and hydroponic cucumbers were in the next ranks, respectively. Therefore, if the allocation of facilities is done in the same order and share, it will have the least negative economic, social and environmental effects.

در راستاي بررسي ابعاد اقتصادي، اجتماعي و محيط زيستي طرح هاي کشاورزي در وهله اول نياز به مجموعـه اي از شاخص ها براي ارزيابي طرح ها قبل از اعطاي تسهيلات ميباشد (ديو سالار و همکاران ، ١٣٩٣). همچنين در زمينه تدوين و ارزيابي شاخص هاي اقتصادي، اجتماعي و محيط زيستي پايداري در سطوح ملي، منطقه - اي و محلي مطالعات مختلفي انجام گرفته است : رضايي و همکاران (١٤٠٠)، براي ارزيابي پايداري کشاورزي از يک معيار تجميع شده اقتصادي، اجتماعي و محيط زيستي طبق نظرات متخصصان استفاده کردند. مواد و روش ها جامعه آماري اين تحقيق شامل ٣٠ نفر مشتمل بر ١٥ نفر از اساتيد با تخصص پايداري (منتخب از دانشگاه ) و ١٥ نفر از کارشناسان خبره بانک هاي کشاورزي استان آذربايجان غربي که داراي سوابق مطالعاتي يا اجرايـي کـافي در پرداخـت تسهيلات و موضوعات پايداري بوده و با استفاده از نمونه گيري هدفمند صورت گرفت . درحالي که ارجحيت کارشناسان بانک به مؤلفه اقتصادي و با ميانگين وزن ٥٠/٠ بيشتر از مؤلفه هاي ديگر است و مؤلفه بعدي ازنظر اين گروه مؤلفه محيط زيست با ميانگين وزن ٢٦/٠ بوده و مؤلفه اجتماعي با ميانگين وزن ٢٤/٠ در اولويت سوم قرار دارد. بحث يافته هاي تحقيق نشان ميدهد که اساتيد دانشگاهي بيشتر دغدغه محيط زيستي دارند و منابع موجود را از آن آيندگان نيز دانسته ، بر استفاده صحيح و درست از منابع غيرقابل تجديد تأکيد داشته و در ارزيابي طرح هاي کشاورزي، اولويت اول را به ويژگي سازگاري طرح با محيط زيست داده و در مراحل بعدي به ابعاد اقتصادي و اجتماعي طرح بها ميدهند، اين يافته با مطالعه )٢٠٠٨ ,Wossink&Sydorovych ( مطابقت دارد.