چکیده:
این پژوهش با هدف ارائه مدل مفهومی اضطراب مرگ براساس متون دینی و بررسی میزان روایی آن انجام شده است؛ بدینمنظور نخست با دو راهبرد «جستجوی واژگانی» و«متنخوانی باز» و دستیابی به هفده واژه مرتبط، 343 گزاره دینی با استفاده از نمونهگیری هدفمند براساس اصل اشباع در منابع اسلامی جمعآوری شد و با به کارگیری روش تحلیل کیفی محتوای متون دینی (شجاعی، 1399الف) مورد بررسی قرار گرفت. یافتههای حاصل از پژوهش ده نشانه شامل ناراحتی و غم، گریه و فریاد، فرار از مرگ، نفرت از مرگ، بیقراری دائمی، زیاد فکر مرگ بودن، خوابهای آشفته با محتوای مرگ، عدم پذیرش مرگ، احساس شرم، حسرت از دست دادن دنیا را برای اضطراب مرگ نشان داد؛ افزون بر آن، چهارده شرط علّی و پنج پیامد نیز برای آن شناسایی شد. برای حصول اطمینان از مطابقت یافتهها با محتوای متون دینی و همچنین کاربرد آن در حوزه روان‌شناسی، اعتبار آن براساس نظر متخصصان (دوازده کارشناس) با محاسبه شاخص روایی محتوا (CVI) و نسبت روایی محتوا (CVR) مورد بررسی قرار گرفت و سرانجام مدل مفهومی اضطراب مرگ در قالب یک طرحواره کلی ترسیم شد. یافتههای این پژوهش، بستر مناسبی را برای تدوین پرسشنامه سازه اضطراب مرگ و طراحی مداخله درمانی و بسته آموزشی آن فراهم کرده است.
This study aimed to present a conceptual model of the anxiety of death based on religious texts and validate it; thus, through two strategies of "lexical search" and "open text-reading" and obtaining seventeen related words, 343 religious statements were collected by the judgmental sampling based on the principle of saturation in Islamic sources, and they were analyzed using the method of qualitative content analysis of religious texts (Shojaei, 2020a). The findings of the study showed that there are 10 symptoms of the anxiety of death, including unhappiness and sadness, cry and shout, escaping death, hating death, constant restlessness, thinking too much about death, disturbed dreams about death, not accepting death, the feeling of shame, and the regret of losing the world. Moreover, fourteen causal conditions and five consequences were identified. The validity of the model was examined according to twelve experts' viewpoints using Content Validity Index (CVI) and Content Validity Ratio (CVR) in order to make sure of the consistency of the findings with the content of religious texts and its application in the field of psychology. Finally, the conceptual model of the anxiety of death was depicted in the form of a general scheme. These findings provide an appropriate content for formulating the construct of the anxiety of death and designing a treatment intervention and an educational package.
خلاصه ماشینی:
مدل مفهومی اضطراب مرگ براساس متون دینی فاطمه غنوی 1 محمدصادق شجاعی 2 چکیده این پژوهش با هدف ارائه مدل مفهومی اضطراب مرگ براساس متون دینی و بررسی میزان روایی آن انجام شده است؛ بدینمنظور نخست با دو راهبرد «جستجوی واژگانی» و«متنخوانی باز» و دستیابی به هفده واژه مرتبط، 343 گزاره دینی با استفاده از نمونهگیری هدفمند براساس اصل اشباع در منابع اسلامی جمعآوری شد و با به کارگیری روش تحلیل کیفی محتوای متون دینی (شجاعی، 1399الف) مورد بررسی قرار گرفت.
برای حصول اطمینان از مطابقت یافتهها با محتوای متون دینی و همچنین کاربرد آن در حوزه روان‌شناسی، اعتبار آن براساس نظر متخصصان (دوازده کارشناس) با محاسبه شاخص روایی محتوا (CVI) و نسبت روایی محتوا (CVR) مورد بررسی قرار گرفت و سرانجام مدل مفهومی اضطراب مرگ در قالب یک طرحواره کلی ترسیم شد.
مطالعات نشان میدهد که بسیاری از افراد مذهب را منبعی برای کنار آمدن با لحظات سخت زندگی خود 6 illis"/>illis"/> و همکاران، 2019؛ نجفی و محمدزاده، افزون براین تحقیقاتی براساس منابع اسلامی درباره اضطراب مرگ انجام شده است که از آن جمله میتوان به آثار فردی و اجتماعی مرگاندیشی از دیدگاه نهجالبلاغه (جهرمی، 1398)، مواجهه با مرگ از دیدگاه قرآن و روان‌شناسی (ایمانیفر و همکاران، 1390)، جستاری در برخی از مؤلفههای «مفهومشناسی مرگ» در قرآن کریم (لاریجانی و همکاران، 1393)، ترس از مرگ و مرگهراسی (عظیمیدخت، 1391؛ جدی،1393) اشا این پژوهش تلاش میکند تا با مراجعه به منابع دست اول اسلامی و جستجوی روایات صادر شده از حضرات معصومین( ابعاد مختلفی از اضطراب مرگ بررسی شود؛ بدین منظور با بررسی جوانب موضوع علتها، نشانهها و پیامدهای اضطراب مرگ در این پژوهش مورد بررسی قرار میگیرد.
(
, 
, 
)
