چکیده:
یکی از رویکردهای پویا در پژوهشهای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، رویکردی آسیبشناسانه است. از منظر این رویکرد، پژوهشگران ضمن شناسایی عوامل آسیب زا که منجر به تصمیمات نادرست و در نهایت، ناکامی در سیاست خارجی میشوند، درصدد ند تا با ارائه توصیههای سیاستی از دامنه این تصمیمات بکاهند. از این رو، مقاله حاضر کوشیده است با فراتحلیل هفده پژوهش منتشرشده در بازه زمانی 1400-1370، رویکرد آسیب شناسانه آنها از سیاستگذاری خارجی ج. ا. ایران را ترکیب و یکپارچه سازی کند. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر در پاسخ به این سوال اصلی تنظیم شده است که «آسیبها و عوامل آسیب زای سیاستگذاری خارجی ج. ا. ایران بر اساس پژوهشهای منتشرشده در بازه زمانی 1370-1400 کدامند؟ یافتههای فراتحلیل حاضر نشان میدهد، در رویکرد آسیب شناسانه پژوهشها، عوامل آسیب زای موثر بر سیاستگذاری خارجی ج. ا. ایران در سه دسته: شناختی، نهادی و محیطی شناسایی شدهاند. همچنین استنباط فراتحلیل حاضر این است که رویکرد آسیبشناسانه در پژوهشهای مورد تحلیل، تحت تاثیر مفروضات مدل تصمیمگیری سیاست خارجی «کنشگر عقلانی» نظر دارند، بدین معنا که آنها هم در توصیف وضعیت موجود (تشخیص مرض)، هم شناسایی عوامل آسیبزا و نیز ترسیم وضعیت مطلوب (تجویز سیاستی) از مفروضات مدل مذکور که خود، ریشه در بنیانهای هستی- روش شناسانه پارادایم واقع/عقلگرای روابط بین الملل دارد، بهره میگیرند.
There is a dynamic approach in the field of analyzing foreign policy-making of the Islamic Republic of Iran, which we have called it as the Pathological Approach. From this point of view, the researchers describe the current situation in the first step. Then, they seek to recognize the pathologies influencing the foreign policy-making process and finally, recommend policy advices intend to help policymakers that to reduce the rate of incorrect decisions. In order to identify and introduce this approach systematically, this paper has selected 8 analysts who are well known in the field of foreign policy analysis of I. R. of Iran and has conducted a Qualitative Meta-Analysis. The sample is 17 texts of them following a single theme as “Evaluating diplomatic apparatus performance of the Islamic Republic of Iran”. The findings indicate that there are three groups of Pathogenicity factors including perceptual/cognitive, institutional/structural and environmental/societal pathologies that influence foreign policy-making process of Islamic Republic of Iran. Authors have concluded that identified approach is affected by assumptions of the Rational Actor Model, as a model of foreign policy decision- making.
خلاصه ماشینی:
ا. ایران بر اساس پژوهش های منتشرشده در بازه زمانی ١٣٧٠-١٤٠٠ کدامند؟ یافته های فرا تحلیل حاضر نشان می دهد، در رویکرد آسیب شناسانه پژوهش ها، عوامل آسیب زای مؤثر بر سیاست گذاری خارجی ج .
ا. ایران ، دو دسته از این پژوهش ها را شناسایی کرده است : نخست ، آثاری که تمرکز خود را به طور مشخص بر آسیب شناسی بخشی از فرایند سیاست گذاری خارجی از تعریف و تنظیم مسئله ، تدوین تا اجرا (شامل بروندادهای استراتژی، خرده -استراتژی، اهداف و ابزارهای تحقق اهداف ، نقش ملی و کنش های ویژه ) و یا یک مسئله خاص قرار داده اند؛ دسته دوم ، آثاری که به صراحت به موضوع آسیب شناسی نپرداخته اند، بلکه در حاشیه مسئله اصلی پژوهش خود کوشیده اند ضمن شناسایی چالش ها، ارزیابی خود را از فرآیند کلی یا بخشی از فرآیند سیاست گذاری خارجی جمهوری اسلامی ایران ارائه کنند.
این دسته از پژوهش ها اغلب بر اساس ضرورت های کاربردی، رویکرد آسیب شناسانه خود را به جای تمرکز بر مطالعات موردی، به کلیت فرایند سیاست گذاری خارجی ج .
در پژوهش حاضر، رویکرد آسیب شناسانه به منظری در پژوهش های سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران دلالت دارد که ضمن توصیف وضعیت موجود، درصدد است ، با شناسایی عوامل آسیب زا که منجر به تصمیم گیری نادرست و درنهایت ، ناکامی در سیاست خارجی می شوند، از دامنه تصمیمات نادرست بکاهند.