چکیده:
در شهر تهران چهار دسته از عوامل در توسعه شهری نقش داشتهاند که تعامل و برهمکنش این مجموعه از عوامل در طی یکصد سال اخیر نوعی توسعه نامتوازن شهری و عدم توزیع نامتناسب امکانات را به همراه داشته است. عوامل اقتصادی، عوامل اجتماعی، عوامل فرهنگی و عوامل تاریخی-سیاسی بهعنوان مهمترین عوامل توسعه شهری قابل ذکر است. هدف کلی پژوهش حاضر، تحلیل جامعه شناختی روند تحولات توسعه عوامل اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهننگی شهر تهران در فاصله 20 ساله گذشته است. سؤال پژوهش این است که آیا تحولات توسعه شهری بر توسعه عوامل اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی شهر تهران در 20 سال گذشته تأثیر داشته است؟ روش تحقیق حاضر اسنادی و تاریخی است. با استفاده از آمارهای سرشماریها چهار شاخص عوامل اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی در توسعه کلانشهر تهران تعیین شده و با استفاده از تحلیل خوشهای و تحلیل عاملی، فرضیههای تحقیق بررسی شد و مورد تأیید قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان میدهد در توسعه اجتماعی رویکرد انسانی و فرهنگ محور به توسعه میتواند ضمن تقویت و ارتقای ابعاد اقتصادی، اجتماعی و زیستمحیطی توسعه پایدار، به نتایج جامع و اثربخش منتهی شود. توسعه کالبدی تهران با رویکرد اقتصادی نظریه نوسازی برای توسعه، قابل تبیین است. توسعه سیاسی تهران با توسعه شهری همارز نیست و اما توسعه تاریخی و اقتصادی تهران تحت تأثیر توسعه شهری بوده است.
In the city of Tehran, four categories of factors have played a role in urban development that the interaction and interaction of this set of factors during the last one hundred years has led to a kind of unbalanced urban development and disproportionate distribution of facilities. Economic factors, social factors, cultural factors and historical-political factors can be mentioned as the most important factors of urban development. The general purpose of this study is a sociological analysis of the development trends of economic, social, political and cultural factors in Tehran over the past 20 years. The research question is whether urban development developments have affected the development of economic, social, political and cultural factors in Tehran in the last 20 years? The method of the present research is documentary and historical. Using census statistics, four indicators of social, cultural, political and economic factors in the development of Tehran metropolis were determined and using cluster analysis and factor analysis, research hypotheses were reviewed and confirmed. The results show that in social development, a humane and culture-oriented approach to development can lead to comprehensive and effective results while strengthening and promoting the economic, social and environmental dimensions of sustainable development. Tehran's physical development can be explained by the economic approach of the theory of modernization for development. Tehran's political development is not equivalent to urban development, but Tehran's historical and economic development has been influenced by urban development.
خلاصه ماشینی:
سؤال پژوهش اين است که آيا تحولات توسعه شهري بر توسعه عوامل اقتصادي، اجتماعي، سياسي و فرهنگي شهر تهران در ٢٠ سال گذشته تأثير داشته است ؟ روش تحقيق حاضر اسنادي و تاريخي است .
با استفاده از آمارهاي سرشماريها چهار شاخص عوامل اجتماعي، فرهنگي، سياسي و اقتصادي در توسعه کلان شهر تهران تعيين شده و با استفاده از تحليل خوشه اي و تحليل عاملي، فرضيه هاي تحقيق بررسي شد و مورد تأييد قرار گرفت .
محمود جمعه پور در سال ١٣٨٩ با چاپ مقاله اي در مجله کتاب ماه علوم اجتماعي با عنوان توسعه پايدار شهري؛ استاندارد، کيفيت زندگي و پايداري فضاي شهري به مواردي مانند بالا بودن ميزان آسيب پذيري در مقابل حوادث طبيعي مانند زلزله ، سيل و ساير حوادث طبيعي،عدم سازگاري ميان فرم شهر با شرايط طبيعي، از بين رفتن ديد و منظر طبيعي، کمبود هواي پاک و استفاده نامطلوب از توان هاي محيطي در گذران اوقات فراغت نمونه هايي از ناپايداري زيست محيطي وضعيت موجود شهر تهران و برهم خوردن تعادل اکولوژيک آن را عنوان ميکند.
با توجه به بررسيهاي به عمل آمده و نتايج تحليل خوشه اي و تحليل عامل براي اين فرضيه ، نتايج به دست آمده نشان ميدهد که توسعه شهري تهران بر توسعه اجتماعي اين شهر در ٢٠ سال گذشته تأثير داشته است .