چکیده:
اراده و آزادی افعال انسان و از دیگر سو جبر و بی اختیاری افعال از جمله مسئله دیرپا است که نه فقط متفکرین و فلاسفه که عموم مردم را به خود جلب کرده است آیت اله سبحانی با تقریر مهم ترین مکاتب در مساله جبر از جمله جبر الهی به شیوه اهل حدیث و اشاعره و شیوه فلسفی و جبر مادی و در مساله اختیار از جمله مکتب اهل تفویض و امر بین الامرین و مکتب اگزیستانسیالیسم به بررسی آنها پرداخته است. این پژوهش با هدف بررسی و تحلیل رویکرد انتقادی آیت اله سبحانی درباره مساله تسلسل ارادههای غیر متناهی و اراده ازلی خداوند با روش مطالعهای- کتابخانهای انجام شده است. نتایج نشان داد از دید آیت اله سبحانی، خداوند با ارادهی خویش جهان را بر اساس نظام علت و معلولی آفریده است و باور به ارادهی مطلق خدا مایهی جبر نیست. سبحانی عقیده دارد ارادهی الهی به اختیار انسان تعلق دارد نه به افعال انسان. در حالی که اشاعره، موضوعِ ارادهی الهی را مخالف با اختیار و همسو با جبر میدانند اما سبحانی بر خلاف اشاعره، اختیار انسان را موضوع ارادهی الهی میداند. بنابراین از نظر وی ارادهی الهی هرچه باشد با فعلِ انسان تناقض نخواهد داشت زیرا خداوند بنا را بر آزادی انسان قرار داده است..
The will and freedom of human actions and on the other hand algebra and involuntary actions are among the long-standing issues that not only thinkers and philosophers who have attracted the general public He has studied the method of the Ahl al-Hadith and the Ash'arites, and the philosophical method and material determinism, and in the matter of authority, including the school of the delegates and the matter between the two, and the school of existentialism. The aim of this study was to investigate and analyze Ayatollah Sobhani's critical approach to the issue of the sequence of infinite wills and the eternal will of God through a study-library method. The results showed that from the point of view of Ayatollah Sobhani, God has created the world with his will based on the system of cause and effect, and believing in the absolute will of God is not a matter of coercion. Sobhani believes that the divine will belongs to human free will and not to human actions. While the Ash'arites consider the subject of the divine will to be contrary to free will and in line with determinism, Sobhani, unlike the Ash'arites, considers the free will of man to be the subject of the divine will. Therefore, in his view, whatever the divine will is, it will not contradict human action, because God has placed the foundation on human freedom.
خلاصه ماشینی:
بررسي و تحليل رويکرد انتقادي آيت اله سبحاني درباره مساله تسلسل اراده هاي غير متناهي و اراده ازلي خداوند 1 رضا زاشکاني تاريخ دريافت : ١٣٩٩/١٠/١٠ عباس گوهري ٢ انشاء الله رحمتي ٣ تاريخ پذيرش : ١٤٠١/٠٥/٠٧ چکيده اراده و آزادي افعال انسان و از ديگر سو جبر و بي اختياري افعال از جمله مسئله ديرپا است که نه فقط متفکرين و فلاسفه که عموم مردم را به خود جلب کرده است آيت اله سبحاني با تقرير مهم ترين مکاتب در مساله جبر از جمله جبر الهي به شيوه اهل حديث و اشاعره و شيوه فلسفي و جبر مادي و در مساله اختيار از جمله مکتب اهل تفويض و امر بين الامرين و مکتب اگزيستانسياليسم به بررسي آنها پرداخته است .
وي در انتقاد به اشاعره بيان ميکند اگر چه مسئله گستردگي اراده خدا مورد تصديق عقل و نقل است ، ولي برداشتي که اشاعره از اين اصل کرده اند کاملاً نااستوار است و شيوه استدلال آنان و نحوه پاسخگويي به آن با مسئله «توحيد در خالقيت » و مسئله «گستردگي علم پيشين خدا» يکي است زيرا درست است که افعال بشر به عنوان پديده هاي امکاني متعلق قدرت و اراده خدا ميباشد و درست است که آنچه مورد اراده تکويني خدا است ، حتماً واقع ميشود، ولي بايد ديد اراده او به چه چيز تعلق گرفته است در اينجا است که مجبور بودن انسان و يا آزادي و اختيار او روشن ميگردد (سبحاني، ١٣٨٧: ١١٣).