چکیده:
فردوسی در شاهنامه به ویژگیهای مختلف شاهان شایسته و آرمانی اشاره کرده است که مهمترین آن را باید خردورزی دانست؛ زیرا این صفت زمینهساز بروز و ظهور شاخصههای رفتاری دیگر از جمله دادگری و رعایت انصاف در آدمی است. نگاهی به سلوک عملی شاهان و دیگر شخصیتهای حاضر در شاهنامه نشان از آن دارد که مفاهیم داد و خرد را باید به عنوان بنمایۀ اصلی کنشهای آنان در برهههای مختلف در نظر گرفت. بر این پایه، در پژوهش حاضر با استناد به منابع کتابخانهای و روش توصیفی- تحلیلی، نقش خرد در عدالتپروری شاهان در شاهنامۀ فروسی بررسی و کاویده شده است. نتایج تحقیق نشان میدهد که فردوسی با مقدس جلوه دادن خرد، شاهان برخوردار از این صفت را مشروع و در زمرۀ نیروهای اهورایی قرار داده است. از دید او، عدالت از جمله کنشهایی است که در حکومتهای مبتنی بر خردگرایی رواج پیدا میکند و سطح رفاه دنیایی و معنوی مردم با دو مفهوم خرد و داد، بستگی مستقیم دارد. مهمترین برآیندهای همراهی دادگری و خردمندی در سیاستهای کلان عبارت است از: رعایت و حفظ حقوق مادی و معنوی زیردستان؛ برخورد منطقی با گروههای مغلوب در جنگ؛ تأثیر مطلوب خردمندی و دادگری بر کیفیت پادشاهی؛ ارتباط معکوس خردمندی با بیعدالتی؛ خردمندِ دادگر و تأییدات خداوندی؛ افزایش سطح رفاه مردم.
Ferdowsi In Shahnameh has mentioned the various characteristics of worthy and ideal kings, the most important of which should be considered as rationality; Because this trait underlies the emergence of other behavioral characteristics such as justice and observance of justice in man. A look at the practical behavior of kings and other personalities present in the Shahnameh shows that the concepts of giving and wisdom should be considered as the main basis of their actions at different times. On this basis, in the present study, citing library sources and descriptive-analytical method, the role of wisdom in the justice of kings in the Shahnameh of Ferdowsi has been studied and explored. The results of the research show that Ferdowsi, by sanctifying wisdom, has legitimized the kings with this attribute and placed them among the Ahura (God) forces. In his view, justice is one of the actions that prevails in governments based on rationalism and the level of worldly and spiritual well-being of the people is directly related to the two concepts of reason and justice. The most important outcomes of justice and wisdom in macro-policies are: observance and protection of material and spiritual rights of subordinates; Rational approach to defeated groups in war; The favorable effect of wisdom and justice on the quality of the kingdom; The inverse relationship of wisdom with injustice; The wise judge and the affirmations of God; Increasing the level of welfare of the people.
خلاصه ماشینی:
بررسي ارتباط خرد با دادگري و برآيندهاي آن در انديشۀ سياسي فردوسي در شاهنامه 1 فريبا دانشور تاريخ دريافت :٧ /١٤٠١/٢ داريوش کاظمي ٢ مريم شايگان ٣ تاريخ پذيرش : ١٤٠١/٠٦/٠٥ چکيده فردوسـي در شـاهنامه به ويژگيهاي مختلف شـاهان شـايسـته و آرماني اشـاره کرده اسـت که مهم ترين آن را بايد خردورزي دانسـت ؛ زيرا اين صـفت زمينه سـاز بروز و ظهور شـاخصه هاي رفتاري ديگر از جمله دادگري و رعايت انصـاف در آدمي اسـت .
گذشـته از ريشـه هاي ديني و ايدئولوژيک خرد، اين پديده در بسـتر جامعۀ ايراني نيز نمود ويژه اي دارد، به گونه اي که باعث ميشـود بسـترهاي لازم براي افزايش کيفيت کشـورداري فراهم شـود و يکي از اصـليترين بايسـته هاي پادشـاهي يعني دادگري و عدالت ورزي به مرحلۀ تحقق برسـد و مردم مصـــداق هـا و نمودهـاي برآمـده از عـداـلت را در زـندگي روزمرة خود حس و درک کننـد.
سـاختار اصـلي مقاله به اين شـکل اسـت که ابتدا توضـيحاتي در ارتباط با جايگاه خرد در فرهنگ سـياسـي باسـتان ارائه ميشـود و در بخش اصـلي پژوهش ، ذيل عناوين «رعايت و حفظ حقوق مادي و معنوي زيردســتان »، «برخورد منطقي با دگرانديشــان و مخالفان »، «تأثير مطلوب خردمـندي و دادگري بر کيفـيت ـپادشـــاهي»، «ارتـباط معکوس خردمـندي ـبا بيعـدالتي»، «خردمـند دادگر و تأييدات خداوندي» و «افزايش سـطح رفاه مردم »، تأثيرگذازي خرد و عدالت بر سـياسـت در شـاهکار فرزانۀ توس بررسـي و کنکاش ميشـود.