بررسی تحلیلی نظریه خشونت در اندیشه سیاسی کارل اشمیت مقاله

خشونت یکی از مهم‏ترین وجوه تاریخ زندگی سیاسی بشر است که به صورت درد و رنج جسمی و روحی در آدمی ظهور می‏یابد. اندیشمندان و نظریه‏پردازان سیاسی تلاش کرده‏اند پدیدۀ خشونت را در درون نظریۀ سیاسی‏شان توضیح دهند. کارل اشمیت یکی از مهم‏ترین نظریه‏پردازان سیاسی و حقوقی در قرن بیستم است که به توضیح و ایضاح مفهوم خشونت پرداخته است. اشمیت، حیات بشر را به قلمروهای متنوع و نسبتاً مستقلی از اندیشه و عمل از جمله اخلاق، زیبایی‏شناسی، اقتصاد و... تقسیم می‏کند که قلمرو سیاست و امر سیاسی یکی از این قلمروها، با معیار تمایز دوست-دشمن است. امر سیاسی پیش‏فرض دولت، و دولتْ مظهر سرشت سیاست است. سیاست نیز تصمیم‏گیری فرد حاکم در وضعیت استثنایی است. حاکم هم کسی است که در شرایط استثنایی تصمیم می‏گیرد. دولت یا همان فرد حاکم، انحصار تامِّ به‏کارگیری خشونت را در دست دارد. حاکم که از بیرون و ورای نظام قانونی، برای آن تصمیم‏گیری و تعیین تکلیف می‏کند، این اقدام اجبارآمیز او اِعمال خشونت است که به اصطلاح خشونت حاکمانه نامیده می‏شود. این مقاله تلاش می‏کند نظریۀ خشونت را در اندیشۀ سیاسی کارل اشمیت توضیح دهد.

در خصوص خشونت ناشی از ضرب وجرح هایی که تمامیت جسم انسان را آماج خود قرار میدهد، از ناسزاگویی و آزار زبانی گرفته تا قتل عمد، جنـگ هـا، اقـدامات مسـلحانه ، تبعـیض ، بـیعـدالتی، شکنجه ، تعرُّض به جان و مال و حریم انسان ها، و نیز سوانح طبیعی از جمله زلزله ، سیل ، طوفان ، آتشفشان ، و یا شدیدترین اَشکال خشونت در قـرن بیسـتم یعنـی جنـگ جهـانی دوم و اقـدامات خشونت بار نازیها که در آن میلیون ها انسان به خـاک و خـون کشـیده شـد، و یـا هـزاران نـوع تجاوزی که در زندگی روزمرّه و در محیط کار علیه انسان ها صورت مـیگیـرد و مـورد مطالعـات جرم شناختی قرار میگیرد، چگونه میاندیشیم ؟ آیا میتوان واژة خشونت را چنان به مثابۀ مفهومی تدارک دید که همۀ این تجارب را بتواند پوشش دهد؟ در وهلۀ اوّل ، نخستین و بنیادیترین شکل تجربۀ خشونت برای آدمـی، تجسُّـم «خشـونتِ بدنی» است . یکـی از تلاش های فکری بنیامین ، تضمین امکان وجود نوعی خشـونت و زور (Gewalt کـه بـه معنـای «قدرت » نیز است ) است که به کلّی «بیرون » و «ورای» حوزة قانون قرار دارد، و اینکـه ، در ایـن مقام ، این خشونت میتواند دیالکتیک میان خشونتِ برسازنده یا واضـعِ قـانون و خشـونتِ حـافظِ قانون را متلاشی کند. اشمیت امکان درک دولت و تعیین جایگاه آن را مبتنی بر سیاست و امر سیاسی میداند و امـر سیاسـی را تمییـز دوسـت از دشمن که مبینِ نهایی درجۀ اتّحاد یا اختلاف است میداند.