چکیده:
اشغال خانات قریم (کریمه) از سوی روسها و نفوذ و پیشروی تدریجی آنان در مناطق حوزۀ نفوذ حکومت عثمانی در قفقاز، امنیت مرزهای شرقی آناطولی را به خطر انداخت و موقعیت حساس قفقاز را برای عثمانی ها نمایان کرد. در مقیاس محلی نیز رقابت شدیدی بین خان قراباغ با والی تفلیس جریان داشت و با تحت الحمایگی ارکلی خان گرجی به روس ها، موازنۀ قوا در قفقاز به نفع او و ضرر ابراهیم خلیل خان قراباغی (حک: 1176-1221ق/ 1762-1806م) تغییر یافت. تهدید، دشمن مشترک و پیوندهای فرهنگی-مذهبی، پایۀ اولیۀ روابط خان قراباغ با دولت عثمانی را گذاشت. نگارندگان این پژوهش درصدد پاسخ به این سؤال بوده‌اند که حاکم قراباغ و دولت عثمانی از برقراری روابط با یکدیگر چه اهدافی را دنبال می‌کردند؟حفظ حکومت محلی قراباغ در مقابل سیاست الحاق گرایی ایران و روس و ایجاد توازن قوا در مقابل قدرت های محلی، از اهداف خان قراباغ بود. مقابله با نفوذ و توسعه‌طلبی روسها در قفقاز و تأمین امنیت مرزهای آناتولی با کمک قوای حکام محلی با شعار اتحاد اسلام، از برنامه‌های اصلی عثمانی ها در نزدیکی به خان قراباغ بود. تبیین ماهیت ارتباط ابراهیم‌خلیل‌خان قراباغی با حکومت عثمانی و مشکلات فراروی این روابط، از مسائل این تحقیق است. یافته های تحقیق مؤید آن است که فقدان سیاست عمل‌گرای از سوی آن دو، روابط دو طرف را از سطح تبادل سفرا و نامه ارتقا نبخشید. نگارندگان این پژوهش با تکیه بر اسناد آرشیو چاپ عثمانی و منابع تاریخ عثمانی، با رویکرد توصیفی-تحلیلی به بررسی موضوع پرداخته‌اند.
The occupation of the Qirim Khanate by the Russians and their gradual advance in the areas of Ottoman rule in the Caucasus endangered the security of Anatolia and exposed the sensitive position of the Caucasus to the Ottomans. On a local scale, there was fierce rivalry between Khan Karabakh and the governor of Georgia, and with the protection of the Georgian oracle by the Russians, the balance of power in the Caucasus in his favor and the loss of Ibrahim Khan Changed. Threats and common enemies and cultural-religious ties laid the foundation for Khan Karabakh relations with the Ottoman government. This study seeks to answer this question; What were the goals of Ibrahim Khan , the ruler of Karabakh and the Ottoman government in establishing relations with each other? Maintaining the principle of governance from the threat of the annexationist policy of the Iranian and Russian states and creating a balance of power against local powers such as the Khan of Tbilisi was one of the goals of Khan Karabakh. Countering the infiltration and intensification of Russian expansionism in the Caucasus and securing the Anatolian borders with the help of local rulers under the slogan of Islamic Unity was one of the main plans of the Ottoman government near Khan Karabakh. The study of the nature of Khan Karabakh relations with the Ottoman government and the problems facing these relations is one of the issues of this research.
خلاصه ماشینی:
سؤال اصلی پژوهش این است که ابراهیم خلیل خان قراباغی و عثمانی ها از برقراری روابـط با یکدیگر چه اهدافی داشتند؟ حفظ حکومت محلی قراباغ از تهدید الحاقگرایی ایران و روس و ایجاد توازن قوا در مقابل قـدرتهـای محلـی ، اهـداف خـان قرابـاغ بـود.
از دست رفتن قریم و افزایش نفوذ تدریجی روسها در قفقاز و همکاری با دولـت زندیـه (راسم ، ١٣٢٧-١٣٢٩: ١٠٥٨/٣)، نظر عثمانی ها را به ایجاد روابط مستحکم با حکام آذربایجان، به خصوص خان قراباغ مصمم کرد؛ زیرا برای مقابله با توسعه طلبی روسها، درصدد استفاده از قوای نظامی آنان در طرح اتحاد اسلامی برآمدند.
خلیل افندی در گزارش خود ابراهیم خلیل خان قرابـاغی و احمـدخان خـویی را بـه لحـاظ قوت نظامی ، برتر از دیگر حکام محلی عنوان کرد که در صورت اتحاد آن دو از طریـق ایجـاد قرابــت ، اتحــادی حــول آن دو بــا دیگــر حکــام آذربایجــان شــکل خواهــد گرفــت (٨١ :٢٠٠٩ ,̆Osmanli belgelerinde Karabag)؛ زیرا خوانین آذربایجان بـا خـان خـوی دارای وصلت سیاسی و تابع امر او بودند؛ همچنین امرای داغستان چـون عُـم خـان لزگـی و طوایـف شاهسون بر حسب وصلت سیاسی با ابراهیم خلیل خان متحد و تحت امـر او بودنـد و چنانچـه کدورتی با خان تفلیس رخ می داد، با اشارۀ خان قرابـاغ امـرای داغـستان، گرجـستان را مـورد تاخت و تاز قـرار مـی دادنـد (جوانـشیر قـره بـاغی ، ١٣٨٤: ١٠٩؛ قرابـاغی ، ١٣٩٠: ١٧٥-١٧٨).
(Osmanli belgelerinde Karabağ, 2009: 446; Belgeleri, 1992: 1/143) گفتنی است ابراهیم خلیل خان برای مقابله با قوای روسـی -گرجـی ، نیازمنـد کمـک نظـامی عثمانی بود و اعلام کرد در صورت عدم تحقق کمک نظامی ، امکان دارد خوانین تحت امـرش به روسها گرایش پیدا کنند.
(
, 
, 
)
